Rekabet Kurulu İnceleme ve Araştırma Usulü - Alpertunga Avukatlık Bürosu

Ayrıntılar: Yazar: Av.Berkay KOÇAK; 04 Aralık 2019

Globalleşen Dünya’mızda gerek teknolojik, gerekse teknik gelişmeler sonucu para, kredi, sermaye, mal, hizmet vb. piyasalarda birtakım anlaşmalar ve kartelleşmeler sonucunda rekabet ortamının bozulabilmesi mümkün hale gelmiştir. Bu uygulamalara da son dönemlerde sıkça rastlanılmaktadır. Bu sebeple Anayasa[1]’mız da bu anlaşmalar sonucunda kartelleşme ihtimalinin varlığına binaen söz konusu piyasalarda rekabetin sağlanması, rekabet bozucu işlemlerin cezalandırılıp ortadan kaldırılması misyonunu devlete yüklemiştir.

Devlet, Anayasa’nın 167.maddesine göre, yalnızca para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemlerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirlerin alınmasıyla görevlendirilmemiş olup; ayrıca, piyasalarda oluşturulabilecek fiilli veya bir anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önlemekle de görevlendirilmiştir.

Ülkemizde de bu amaçla 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun çıkarılmış olup, söz konusu rekabet ortamının sağlanması ve rekabet bozucu anlaşmaların varlığı halinde de cezalandırıcı birtakım işlemler yapmakla Rekabet Kurumu görevlendirilmiştir. Bu görevi Rekabet Kurumu bünyesinde yer alan Rekabet Kurulu yürütmektedir. Bu Kurul, bir başkan ve yanısıra ikinci başkan dahil olmak üzere 7 üyeden oluşmakta olan, görev ve yetki sınırları 4054 sayılı Kanun ile belirlenmiş, rekabeti sağlamaya yönelik yargısal faaliyet yürütebilen ve pasif bir konumda bulunmayan bir kuruldur.

Çalışmamızın birinci bölümünde, piyasaları oluşturan teşebbüslerin gerek birbirleri ile anlaşarak, gerek tek başlarına rekabet ortamını bozucu işlem ve anlaşmalara girişmeleri ve böylece kartelleşme hareketlerine girişmeleri hallerinde; Rekabet Kurulu’nun gerek kendisine yapılan ihbar, bildirim veya şikayetler sonucu, gerekse Kurul’un re’sen harekete geçerek yapacağı piyasa araştırması sonucu rekabet ortamını bozucu veya ihlal edici durumların incelenmesi, araştırılması, soruşturulması ve bunlarla ilgili karar alınması aşamaları ve bu aşamalarda hakim olan ilkeler irdelenecektir.

Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, söz konusu Kurul kararlarına karşı başvurabilen yargı yolları ve esasları ile bu yargı yollarına hakim olan esaslar irdelenecektir.

1.BÖLÜM

REKABET KURULU’NUN KARAR ALMA AŞAMALARI VE İLKELERİ

A. GENEL OLARAK

Rekabet Kurulu’nun karar alma aşamalarına geçmeden önce Kanun[2]’da hangi hallerde harekete geçeceği belirlenmiştir. Şöyle ki, söz konusu kanunda menfi tespit kararının verilebilmesi için, ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin başvurusu üzerine; ihlale son verme kararının verilebilmesi için ise, ihbar, şikayet ya da Bakanlığın talebi üzerine veya resen harekete geçilebileceği hususları yer almaktadır.[3]

Rekabeti kısıtlamaya yönelmiş ve Kanun tarafından yasaklanmış bir faaliyetin varlığı halinde Kurul; ilgili tarafların bildirimi, menfi tespit ve muafiyet başvurusu veya bunların dışında kalan üçüncü kişilerin ihbarı, şikayeti veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın talebi ya da Kurul[4]’un kendi yetkisine dayanarak yaptığı piyasa araştırması sonucu haberdar olacaktır.

Bu konuda ilgili bakanlıkların da kendi çalışma alanlarıyla ilgili olarak Kanun’u ihlal edici nitelikteki bir durumu tespit etmeleri durumunda bu hususun incelenmesini isteyebilmeleri gerekmektedir. Ancak Kanun bu yetkiyi yalnızca Gümrük ve Ticaret Bakanlığı için tanımıştır.[5] Bunu Kanun’un “Tanımlar” başlığını taşıyan 3. Maddesinin “ Bakanlık: Gümrük ve Ticaret Bakanlığını” hükmündenanlamaktayız.

Kurul’un karar alma usul kuralları Kanun’da dört aşamadan oluşmaktadır. Bunlar;

Ön araştırma, 2. Soruşturma, 3. Sözlü savunma toplantısı ve 4. Nihai karardır.

Yönetmeliğin[6] 55. Maddesi 2.fıkrası hükmü gereği; Kurul, re’sen araştırıp ihlâl durumunu belirlediği veya kendisine intikal eden başvurular üzerine, doğrudan soruşturma açılmasına veya soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına, ya da ön araştırma yapılmamasına karar verir. Kurul’un, başvurunun inceleme kapsamı dışında olduğuna karar vermesi halinde ise, durum başvuru sahiplerine Başkanlık[7]ça bildirilir. Kanun’da ve Yönetmelik’te her ne kadar ön araştırma öncesi yapılan bu inceleme aşaması açıkça adlandırılmamış olsa da ilk inceleme olarak adlandırılabilen bu aşamanın, Kurul’un inceleme ve araştırma usulü olarak düşünebilmesi olanaklıdır. Kurul’un inceleme ve araştırma usul aşamaları daha sonraki bölümlerde detaylıca anlatılacaktır.

4054 sayılı Kanun’un çeşitli maddelerinde Kurul’un inceleme ve araştırma usullerine hakim olan ilkeler düzenlenmiştir. Şimdi bu ilkelere kısaca göz atalım.

Kanun’un çeşitli maddelerinde re’sen harekete geçebilme yetkisi açıkça düzenlendiğinden, aklımıza ilk gelen ilke re’sen araştırma ilkesinin varlığı olacaktır. Bu ilke genel olarak idarenin re’sen harekete geçme yetkisine sahip olması, başka bir anlatımla herhangi bir kişinin başvurusu, şikayeti ya da ihbarı aranmaksızın kendiliğinden idari usul prosedürünü başlatabilmesi ile alakalıdır. Bu ilke, idarenin yani çalışma konumuz olan Rekabet Kurumu bünyesinde görev alan Kurul’un izlediği usule hakim bir ilke olup, yargılama usulünden farkı ile çok temel bir ayrımı ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Zira yargılama usulünde “hakim re’sen muhakemeye başlamaz” ve “davacı olmayan yerde yargıç da yoktur” prensipleri gereği, yargı organı kural olarak pasif bir konumda iken; Kurul ise, kendisine başvuru yapılmasını bekleyen pasif bir yapıda olmayıp, re’sen harekete geçebilme yetki ve gücüne sahip bir yapıdadır.[8]

Kanun‘un “Kurulun Görev ve Yetkileri” başlıklı 27. Maddesinin a bendine göre, başvuru üzerine veya re’sen inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak yetki ve görevi Kurul’a aittir. İdari işlem yapım süreci, ya idareden işlem yapılması amacıyla talepte bulunanın, idareye yapacağı zorunlu veya zorunlu olmayan yazılı başvurusu ile ya da idarenin yasal yetki ve görev sınırları içinde re’sen başlamaktadır.[9]

Bu ilke hem bir yetkiyi hem de bir yükümlülüğü ifade etmektedir.Bu noktada,maddi olayın nitelendirilmesi ve uygulanacak hukuk ilkesinin tespiti de İYUK[10] ile tamamen hakimin yetkisine bırakılmıştır. Hakim, uygulanması gereken hukuk ilkesini bilmek ve bu kuralları maddi olaya uygulamakla yükümlüdür. Tarafların bu konudaki veya maddi olayın hukuki nitelendirmesine ilişkin iddia, savunma ve mütalaaları hakimi hiçbir şekilde bağlamadığı gibi, tarafların hiç değinmedikleri unsurların da hakim tarafından re’sen araştırılması gerekecektir.[11] Bu sebeple bahsi geçen yükümlülük, Kurul’un, yalnızca tüketicilerin menfaatlerini değil, ekonomik kamu düzenini de koruması gerektiğini ifade eder.

Böylece Kurul’un bir soruşturmayı re’sen başlatabilme yetisinesahip olduğunu, bu nedenle de re’sen harekete geçme ilkesinin geçerli olduğunu belirlemiş olduk. Soruşturma aşaması sonucunda hukuki menfaatlerietkilenebilecek olan kişilerin hukuki dinlenilme hakları, aleyhinde karar verilebilecek olan kişilerin ise bu hususta karar verilmeden önce gerek yazılı, gerek sözlü olarak kendilerini savunmahakları bulunmaktadır. Bu nedenle hak arama hürriyeti kapsamında savunma ve savunulma hakkı, hukuki dinlenilme hakkı ve adil yargılanma hakkının bulunduğu görülmektedir. Kanun hükümleri soruşturmaların hızlı bir biçimde bitirilmesi amacıyla özel bir usul öngörerek soruşturma aşamasını birtakım sürelere bağlamıştır.

Bu nedenle usul ekonomisiilkesinin geçerliği bulunmaktadır.[12] Soruşturma aşamasında söz konusu dosyanın doğrudan veya dolaylı yoldan hukuki menfaati olankişiler tarafından incelenebilecek olması, bu kişilerin sözlü savunma toplantısınakatılabilme haklarının olması ve sözlü savunma toplantılarının kural olarak herkese açık olması aleniyetilkesinin geçerli olduğunu; Kurul üye veçalışanları görevlerini icra ederken elde ettikleri ticari sırları ifşa edemeyeceğine hükmetmiş olması ise ticari sırların ifşa edilememesi noktasında gizlilik ilkesinin olduğunu göstermektedir.

Böylece Rekabet Kurulu’nun inceleme ve araştırma usulüne hakim olan ilkeleri genel hatlarıyla belirlemiş olduk. Söz konusu aşamaları ve bu aşamalara hakim olan ilkeleri detaylarıyla ileride açıklayacağız. Şimdi aşamaları incelemeye başlayalım.

B. ÖN ARAŞTIRMA AŞAMASI

1. Genel Olarak

Ön araştırma aşaması, Kurul’a yapılan ihbar veya şikayet üzerine yahut Kurul’un re’sen yapmış olduğu piyasa araştırması sonucunda kendisine intikal etmiş olan başvurular hakkında soruşturma açılıp açılmamasına dair inceleme yaparak, bu doğrultuda karar verilen aşamadır.

İhbar yahut şikayetin her ne kadar belli bir kişi tarafından yapılması gerektiği gibi bir anlam çıksa da durum böyle değildir. Zira Kurul bir olayda[13] isimsiz ve imzasız bir dilekçe üzerine konuyu incelemeye almış, böylece re’sen araştırma ilkesi kapsamında harekete geçmiştir. [14]

Bu doğrultuda ön araştırma aşaması, Kurul’un elinde doğrudan soruşturma açmaya yetecek kadar bilgi sahibi olunmadığı hallerde, daha fazla bilgi sahibi olabilmek için başvurulacak bir aşamadır. Bu aşamada öncelikli olarak, Kurul’a yapılan başvurunun yine Kurul’un çalışma alanının içinde ve Kanun kapsamında olup olmadığı vb. konuların tespiti yapılır ve bunu müteakip yeteri kadar delil toplandıktan sonra soruşturma açılmasına karar verilir. Bu aşama Kurul’un elinde soruşturma açmak için yeteri kadar delil olmadığı takdirde başvurulabilen bir aşama niteliğindedir.[15]

Kurul’un re’sen araştırma ilkesi çerçevesinde hareket etmesi hallerinde soruşturma açmaya yeterli deliller bulunmuşsa ön araştırma aşamasına ihtiyaç duyulmaksızın doğrudan soruşturma da açılabilir. Ön araştırma aşamasında taraflardan savunma istenmesine dair bir zorunluluk da bulunmamaktadır.[16]

Kurul’un almış olduğu ön araştırma yapılması kararı ve bunu müteakip yapılan işlemler kesin ve yürütülmesi gereken işlemlerden olmayıp yargı yoluna başvuru imkanı da bulunmamaktadır. Danıştay 10. Dairesi de 2003/6050 E., 2004/205 K, 16.01.2004 tarihli kararında ”…Belirtilen yasal düzenlemelere göre, Rekabet Kurulu’nun ön araştırma kararı alması ve bu karar gereği yaptığı işlemler, bu aşamada davacının hukukî durumunda değişiklik yaratan, idarî davaya konu edilebilir, kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinde bulunmadığından, incelenmesine olanak bulunmamaktadır. Rekabet Kurumu uzmanlarının ön araştırma sırasında ve sonrasında yaptığı çalışmaların, delilleri toplama biçiminin Kanun’un öngördüğü usule uygun olup olmadığı, ancak Kurul’un bu bilgi ve belgeleri değerlendirerek kesin ve yürütülmesi gerekli nitelikte tesis ettiği işleme yönelik olarak açılan davada incelenebileceğinden, bu işlemlerin yok hükmünde olduğunun tespiti isteminin de bu aşamada inceleme olanağı bulunmamaktadır.” şeklinde bir hükme vararak; ön araştırma kararının hukuki durumda değişiklik yaratan, idari davaya konu edilebilir, kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinde bulunmadığından bahisle davayı reddetmiştir.[17]

2. Geçici Tedbir Kararı

Ön araştırma aşamasında Kanun’un, Kurul’a sağlamış olduğu bir diğer imkan ise geçici tedbirlerin sağlanabilmesidir. Kurul’un geçici tedbir kararı verebilmesi için, bazı şartların birlikte gerçekleşmiş olmasının gözetilmesi gerekir. Şimdi bu şartları inceleyelim.

Öncelikle Kanun’un 9. Maddesi 4. Fıkrasında yer alan “nihai karara kadar” ifadesinden de açıkça anlaşılacağı üzere, Kurul’un geçici tedbir kararı alabilmesi için, bir ön araştırma ya da soruşturma faaliyeti yürütüyor olması zorunludur. Bu sebeple esasen geçici tedbir için yapılacak açıklamaların soruşturma aşamasında da geçerli olduğu unutulmamalıdır. Danıştay’ın bir kararında da bu husus açıkça belirtilmiştir.[18]

Geçici tedbire başvurulabilmesinin sonraki şartını; Kanun’un 9. Maddesinin 4. Fıkrası hükmüne göre Kurul’un, hakkında ön araştırma ya da soruşturma yürüttüğü işletmelerin davranışlarını, Kanun’un emredici hükümlerini açık şekilde ihlal etmiş yahut ediyor olmasına kanaat getirmiş olması oluşturur. Yasa koyucunun “ciddi ve telafi olunamayacak zararların ortaya çıkma ihtimali” ifadesi bu şartı destekler niteliktedir.

Kurul’un geçici tedbirlere başvurabilmesi için var olması gereken bir diğer şart ise, tedbir kararı almanın zorunluluk arz etmesidir. Bu zorunluluk ciddi ve telafi olunamayacak zararların ortaya çıkma olasılığından ileri gelmektedir. Söz konusu zararlar, sadece ihlali gerçekleştiren işletmelerin davranışlarından mağdur olan diğer işletmelere değil, aynı zamanda tüketicilere veya rekabet ortamının devamını sağlamaya yönelik de olabilir.

Kurul tarafından alınacak tedbirlerin içeriğini ise, ihlalden önceki durumu koruyucu önlemler oluşturacaktır. Bu Kanun’un açık hükmü gereğince çizmiş olduğu kırmızı çizgidir. Kurul bu niteliği aşacak tedbirleri alamaz.

Geçici tedbir kararına ilişkin birlikte aranan şartlardan sonuncusu, Kanun’da da açıkça belirtildiği üzere bu tedbirlerin nihai kararın kapsamını aşacak nitelikte yükümlülükler içermiyor olmasıdır.

3. Rekabet Kurulu Tarafından Ön Araştırma Aşamasında İzlenen Usul

Ön araştırma aşaması Kanun’da genel hatlarıyla düzenlenmiştir. Ön araştırma aşaması soruşturma aşamasına geçilmezden evvel işletilebilen ancak zorunluluk arz etmeyen ve birtakım prosedürleri içeren bir aşamadır. Kanun’un 40. Maddesinin 1.fıkrasının “Kurul, re’sen veya ilk inceleme aşamasından geçen başvurular üzerine doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına karar verir.” Hükmü gereğince Kurul ön araştırma yapılmasına karar verebilir.

Kurul’un, önüne gelmiş bir olayla ilgili olarak soruşturma açılmasına gerek olup olmadığına karar vermek amacıyla ön araştırma yapılmasına karar verebileceği gibi, doğrudan soruşturma açılması veya doğrudan red yahut soruşturma açılmaması kararı da verebilme yetkisi bulunmaktadır. Buna halde, ön araştırma, soruşturmanın zorunlu bir aşaması olmayıp, Kurul’un doğrudan doğruya soruşturma açmaya yetecek kadar bilgi sahibi olmadığı hallerde, soruşturma aşaması için daha fazla bilgi elde edebilmek amacıyla başvurulacak bir aşamadır.[19] Bunun amacı her ihbar veya şikayetin Kanun kapsamında soruşturulması Kurul’a altından kalkılamaz bir yük yükleyecek olmasıdır.[20]

Ön araştırma yapılmasına karar verildiği hallerde Kurul, Kanun’un 40. maddesinin 2. fıkrası uyarınca meslek personeli uzmanlarından birini veya birkaçını raportör olarak görevlendirir. Görevlendirilen raportör, 30 gün içinde elde etmiş olduğu her türlü bilgi ve delillerin yanında görevlendirildiği konu ile ilgili kendi görüşlerini de Kanun’un 40.maddesinin 3.fıkrası uyarınca Kurul’a yazılı olarak bildirir. Söz konusu raporun Kurul’a tesliminden itibaren 10 gün içinde elde edilmiş olan bilgi ve deliller Kanun’un 40.maddesinin 3. Fıkrası uyarınca Kurul tarafından değerlendirilerek soruşturma açılması veya açılmaması hakkında bir karar verilir.

Kurul’un re’sen harekete geçmediği hallerde ise; ihbar, şikayet veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığı aracılığıyla yapılan başvurular üzerine ön araştırma aşamasından önce söz konusu başvuruları, ilgili Başkanlığa intikal ettirerek, ilgili Başkanlık tarafından meslek personeli uzmanlar arasından görevlendirilecek raportörlere ilk inceleme yaptırılır ve raportörlerin hazırlayacağı rapora göre başvurunun, Kurum[21]’un çalışma alanı kapsamında olup olmadığına karar verir. İlk inceleme raporu, görevlendirilen raportörler tarafından 30 gün içinde hazırlanarak, Kurul Başkanlığı’na teslim edilir. İlk inceleme aşaması, kanunla düzenlenmemiş olup, başvuru haline özgü olarak Yönetmeliğin 55. Maddesinde düzenlenmiştir. Dolayısıyla, Kurul’a başvuru üzerine intikal eden her olay için ilk inceleme mutlak olarak yapılmaktadır. Ön araştırma aşaması ancak Yönetmelik uyarınca yapılan ilk inceleme aşaması sona erdikten sonra söz konusu olmaktadır.[22]

Ön araştırma yapılmasına Kurul tarafından karar verileceğini belirtmiştik. Bu kararın nihai bir karar olmamasından dolayı, Kanun’un 51. Maddesinin 3. Fıkrası gereğince Kurul üyelerinin en az üçte birinin toplanması ve toplantıya katılanların salt çoğunluğunun olumlu oyu ile bu karar alınabilecektir. Yani Kurul’un 7 kişiden oluştuğu göz önüne alındığında bu karar en az 3 kişinin toplanması ve 2 kişinin olumlu oyu ile alınabilecektir.

Kanun, ön araştırma aşamasında ihbar veya şikayet eden kişilere söz konusu şikayet veya ihbarın Kurul tarafından ciddi bulunması ihtimalinde bu kişilere bildirimde bulunulması gerektiğini belirtmiştir. Kanun’un 42.maddesinin 1.fıkrasında “Kurul’un, ihbar ve şikayet başvurularında ileri sürülen iddiaları ciddi ve yeterli bulması durumunda, ihbar ve şikayet edenlere iddialarının ciddi bulunduğu ve araştırmaya başlandığı yazılı olarak bildirilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre ön araştırmanın açıldığınının bildirimi gibi düşünülebilirse de, asıl bahsedilen ön araştırma raporunun Kurul tarafından görüşülüp soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde yapılacak bildirimdir. Ayrıca ön araştırma açılması kararının bildirilmesi gerekmemektedir. Çünkü ön araştırma aşaması 30 gün içinde tamamlanacak ve soruşturma açma kararı bir ara karar olduğu için bu bildirim kişilere yargı yoluna başvuru hakkı sağlamayacaktır.[23] Zaten ön araştırma aşamasında yürütülen prosedürde, ileride ayrıntılı olarak anlatılacak olan soruşturma aşamasına özgü olan aleniyet ilkesi geçerli olmayacaktır.

Ön araştırma yapmakla görevlendirilen raportörün 30 gün içinde elde etmiş olduğu bilgileri, her türlü delilleri ve konu hakkındaki görüşlerini Kurul’a yazılı olarak bildirmesi gerektiği belirtilmiştir. Ancak bu bilgi ve delillerin nasıl elde edileceği hususunda Kanun’da tam olarak bir düzenleme yapılmış değildir. Raportörün, şikayetçilerin, şikayet edilenlerin ve bu kişilerin üçüncü kişilerle yazışmalarını ve onlardan bilgi ve belge elde edilmesini engelleyen yahut yasaklayan herhangi bir hüküm de bulunmamaktadır.[24]

4. Ön Araştırma Sonrasında Verilebilecek Kararlar

Kurul’un başlattığı ön araştırma aşaması bitince Kurul tarafından verilebilecek 2 çeşit karar vardır. Kurul tarafından bu aşama sonunda ya soruşturma açılmamasına karar verilecek ve ön araştırma aşaması yönünden nihai bir karar verilmiş olacak ya da bir ara karar ile soruşturma açılmasına karar verilerek soruşturma aşaması sonunda nihai karar verilerek sona erecek yeni bir aşama başlatılacaktır. Bu sebepledir ki, ön araştırma yapılması kararı icrai nitelikte bir karar olmayıp herhangi bir yargı yoluna başvuru hakkı gibi hukuki sonuçlar vermez. Hukuki sonuç soruşturma açılmaması kararı veya soruşturma sonunda verilecek nihai karar sonucunda doğacaktır. Ön araştırma yapılması kararına ve bu kararla başlayan aşamaya dair hukuka aykırılıklar soruşturma aşaması sonunda verilen ve yargı yoluna taşınabilir nitelikteki nihai kararlara karşı açılan davalarda ileri sürülebilecek olgulardır.[25]

Şimdi bu kararları detaylarıyla inceleyelim.

4.1. Soruşturma Açılmaması Kararı

Kurul, ön araştırma aşaması sonunda veya re’sen araştırma yaptığı hallerde doğrudan Kanun’un ihlâl edilmediği kanaatine varırsa soruşturma açılmamasına karar verir. Soruşturma açılmaması kararı verildiği takdirde, haklarında ön araştırma prosedürü işletilen teşebbüslerin, ön araştırmada yapılan inceleme konusu ile ilgili olarak Kanun’u ihlâl etmediklerinin Kurul tarafından tespiti sonucu doğacaktır.[26]

Yönetmeliğin 55. Maddesinin 6.fıkrası gereğince, Kurul başkanının, ön araştırma raporunun, kendisinin hazırlayacağı veya ilgili başkanlığa hazırlatacağı soruşturma açılması veya açılmaması hususundaki önergeyle birlikte Kurul’a intikalini sağlaması gerekir. Bu aşamadan sonra ise Kurul, daha önce de belirtildiği üzere, ön araştırma raporunun raportör tarafından tesliminden itibaren 10 gün içinde toplanıp soruşturma açılmamasına veya açılmasına karar verecektir.

Soruşturma açılmaması kararı Kurul’un dosya üzerinden elini çekmesini gerektirdiğinden dolayı bir nihai karardır. Kurul, nihai kararlarda Kanun’un 51. maddesinin 1. fıkrası gereğince başkan ya da ikinci başkan dahil en az toplam beş üyenin katılımı ile toplanır ve en az dört üyenin aynı yönde oy kullanması ile karar alabilir. Soruşturma açılmaması kararı verileceği zaman bu toplantı ve karar nisaplarının sağlanması gerekir.

Soruşturma açılmaması kararının verilmesinden sonra ise ilgili kişilerin yargı yoluna başvuru hakları doğacaktır. Zira burada idare vermiş olduğu nihai karar ile dosyadan elini çekmektedir. Kurul’a yapılan başvurularda Kurul’un süreyi sessiz geçirerek genel bir zımni red kararı vermesi de mümkündür.[27]

Kanun’da her ne kadar yargı yoluna başvurabilme hakkına yer verilmişse de bu hususta idarenin sessiz kalma hali, sessiz kalma süresi, yargı yoluna başvurma yolu vb. gibi detaylar hakkında herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Bu sebeple de Kurul’un nihai kararları hakkında yargı yoluna başvurulması halinde genel idari yargılama usulü uygulanacaktır. Bu halde İYUK’un “İdari Makamların Sükutu” başlıklı 10. Maddesinde düzenlenen 60 günlük genel zımni red süresinin, soruşturma açılması talebinin reddi bakımından da uygulanacağı kabul edilmektedir.[28] Danıştay uygulaması da bu yöndedir.[29]

Kurul’un başvuruları açıkça reddetmesi veya yasal süre olan 60 günlük süreyi sessiz kalarak reddetmiş sayılması hallerinde doğrudan ya da dolaylı menfaati olduğunu belgeleyen herkes Kurulun red kararına karşı yargı yoluna başvurabilir.[30]

4.2. Soruşturma Açılması Kararı

Soruşturma açılması kararı ileri sürülmüş iddiaların, elde edilen bilgi ve belgelerin ciddi ve yeterli bulunduğu anlamına gelmektedir.[31]

Kurul, re’sen araştırma yaparak soruşturma açması hallerinde veya kendisine intikal eden başvurular üzerine doğrudan soruşturma açabilir ya da raportörlerin hazırladığı ön araştırma raporunu görüştükten sonra soruşturma açılmasına karar verebilir. [32]

Ayrıca soruşturma açılması kararı nihai karar olmadığından Kanun’un 51. Maddesinin 3. Fıkrası gereğince, Kurul üyelerinin en az üçte birinin toplanması ve bu toplantıya katılanların salt çoğunluğunun oylarıyla alınır. Yani Kurul’un 7 kişiden oluştuğu göz önüne alındığında bu karar en az 3 kişinin toplanması ve 2 kişinin olumlu oyu ile alınabilecektir.

Soruşturma açılması kararı kesin bir ara karar olup ancak nihai kararla birlikte yargısal denetime tabi tutulabilir. Bunun haricinde yargı yoluna başvurulamaz.

C. SORUŞTURMA AŞAMASI

1. Genel Olarak

Soruşturma aşamasına geçilmesine karar verilmesini müteakip Kurul soruşturma aşamasına geçmekte ve birtakım usuli işlemler gerçekleştirmektedir. Öncelikle Kurul’un inceleme ve araştırmalarında re’sen araştırma ilkesinin geçerli olduğunu daha önce belirtmiştik. Kanun’un emrettiği hükümlere aykırı olarak yapılan rekabeti sınırlayıcı veya bozucu uygulamaların sona erdirilmesi amacıyla menfaati bulunan kişilerin şikayet hakkına sahip olduğunu daha önce belirtmiştik. Ancak Kurul’un belirli bir olayı soruşturmak için şikayet alması şart değildir. Kanun’un da belirttiği gibi Kurul, ihbar üzerine veya re’sen ön araştırma veya soruşturma başlatabilmektedir.[33]

Bunun yanısıra Kurul tarafından yürütülen soruşturma prosedüründe, özel hukuk kurallarına yapılan atıf doğrultusunda aleniyet ilkesi, savunma hakkı, hukuki dinlenilme hakkı, adil yargılanma hakkı, ticari sırların korunması, delil serbestisi ilkesi, yazılı savunma, sözlü savunma ve temsil ilkeleri de uygulanmaktadır. Bu ilkelerin detaylarını, ilgili oldukları başlıklar altında, ayrıntılı bir şekilde ileride inceleyeceğiz.

Bu noktada değinmemiz gereken bir husus taraflara bildirim ilkesidir. Bildirim ilkesi, Kanun’un 44. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiş bulunan delillere erişim hakkı kapsamında kendini göstermektedir. Kurul, her hal ve şartta haklarında soruşturma açılan teşebbüslere söz konusu soruşturma açılması kararını bildirecektir. Soruşturmaya, başvuru üzerine karar verilmesi halinde ise söz konusu soruşturmanın açılmasına karar verildiği hususu başvuru sahiplerine bildirilecektir. Bu hüküm uyarınca Kurul, hakkında soruşturma yapılan kişiler tarafından talep edilmesi şartıyla, Kurul’un soruşturmaya dair olarak düzenlenmiş her türlü belgeyi ve mümkün olduğu takdirde elde edilmiş olan her türlü delili bu kişilere vermek zorundadır. Aynı maddenin 3. Fıkrasında bildirim ilkesinin ve delillere erişim hakkının sonucu olarak; Kurul’un, taraflara ilgili bildirimlerde bulunmadığı veya savunma hakkı tanımadığı konular için bu hususları nihai kararlarına dayanak yapamayacağı düzenlenmiştir.[34]

Değinilmesi gereken bir diğer husus da “taraf” kavramıdır. Kanun’un bazı hükümlerinde “taraf” kavramı savunma hakkını kullanan kişi olarak karşımıza çıkmaktadır. Savunma hakkının, hakkında soruşturma yürütülen teşebbüslere veya teşebbüs birliklerine ait olması itibariyle, şikayetçi bu kavram kapsamında bulunmamaktadır.[35] Kanun’a göre yürütülen prosedürde, şikayetçinin taraf sıfatını haiz olmadığı, Kurul’un yürüttüğü faaliyetin amacı ve Kanun hükümlerinin lafzı yanında, Kurul uygulamalarıyla da kabul edilmiştir.[36] Bunun yanında Kanun’un 43. Maddesinde geçen “taraflar” terimi yargılamadaki terimler olan davacı ve davalı tarafları değil, yalnızca hakkında soruşturma açılan veya ön araştırma yapılmasına karar verilen kişileri ifade etmektedir.[37] Çalışma konumuz olan rekabet hukukunda da şikayet edeni bir taraf (davacı) olarak nitelemek mümkün görünmemektedir. Diğer bir deyişle, Kurul’a başvuran kişilerin özel hukuk davasındaki davacı gibi bir niteliği bulunmamaktadır.[38]

2. Rekabet Kurulu Tarafından Soruşturma Aşamasında İzlenen Usul

Soruşturma yapılmasına karar verildiği takdirde Kurul, ilgili daire başkanının gözetiminde soruşturmayı yürütecek raportör veya raportörleri belirler. Soruşturma, bu belirlemeyi müteakip 6 ay içinde tamamlanır. Gerekli görüldüğü hallerde bir defaya mahsus olmak üzere Kurul tarafından 6 aya kadar ek süre verilebilir. Kurul, başlattığı soruşturmaları, soruşturmaya başlanması kararının verildiği tarihten itibaren 15 gün içinde ilgili taraflara bildirir ve tarafların ilk yazılı savunmalarını 30 gün içinde Kurul’a göndermelerini ister. Taraflara tanınmış bu cevap süresinin başlayabilmesi için Kanun’un 43. Maddesi gereğince Kurul’un söz konusu bildirim yazısı ile birlikte, iddialar hakkında yeterli bilgiyi de ilgili taraflara göndermesi gerekir.[39] Aksi takdirde 30 günlük süre işlemeye başlamayacaktır. Görüldüğü üzere, Kurul’un ilgili tarafın ilk yazılı savunması istenirken, yeterli bilgiyi ilgiliye gönderme zorunluluğu bulunmaktadır. Kanun’daki “yeterli bilgi” ile kastedilen, ilgilinin savunmasını yapabilmesi amacıyla gerekli olan her türlü bilgidir. Bu husus, Kanun’un 44. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiş olan ilgilinin kendisiyle alakalı düzenlenmiş her türlü evrakın ve elde edilmiş her türlü delilin kendisine verilmesi hakkıyla da sağlanmıştır.[40] Kurul’un tarafı bilgilendirmediği konu hakkında nihai bir karara hükmedememesi hususuna daha önce değinmiştik.

Her ne kadar soruşturma aşamasının en geç 6 ay içinde sonuçlandırılacağı ve gerekli görüldüğü takdirde Kurul tarafından en fazla 6 ay kadar daha uzatılabileceği Kanun ile düzenlenmişken, bu sürelere uyulmamasının herhangi bir yaptırıma tabi olacağı Kanun’da düzenlenmemiştir. Ancak Kurul’un bu sürelere uymaması tek başına bir iptal sebebi oluşturmaması gerekir.[41] Bu durum olsa olsa genel hükümlere tabi olan hizmetin geç işlemesi sebebine dayalı olarak idarenin kusurlu sorumluluğunu oluşturabilir. Bu durumda soruşturmanın geç bitirilmesinden dolayı, zarar gören kişiler veya işletmeler bu nedenle uğradıkları zararları Kurul’dan talep edebileceklerdir.[42]

Soruşturma aşamasında takip edilen birtakım prosedürler özel hukuk yargılamasına benzetilmektedir. Ancak özel hukuk yargılamasında dava dilekçesi tebliğ edilen davalı, bu bildirimle kendisine karşı dava açılmış olduğunu öğrenir ve dava dilekçesinin tebliğ alınmasından itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesini mahkemeye sunar. Davalı taraf yasal süresi içinde cevap dilekçesini sunmazsa, davacının dava dilekçesinde bildirdiği vakıaların tümünü inkâr etmiş sayılır (HMK[43] m.138).[44] Rekabet hukukunda ise, süresinde yapılmayan savunmalar Kanun’un 45.maddesinin 3. Fıkrası uyarınca dikkate alınmaz.

Kanun’un 14. Ve 15. maddelerinde Kurul’a verilen bilgi isteme ve yerinde inceleme yetkileri Kurul tarafından görevlendirilen heyet tarafından kullanılmaktadır. Kanun tarafından verilmiş bu yetki, cezai yaptırımlarla da güçlendirmiştir. Ancak bu hususta yani, Kurul’un bilgi isteme yetkisini güçlendiren idari para cezalarının Anayasa’ya uygunluğunun, Anayasa’nın 38. maddesinin “Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.” hükmü karşısında ne kadar uygun olduğu tartışılmalıdır.[45]

3. Delillerin Elde Edilmesi

Kurul, Kanun ile kendisine verilen soruşturma yürütme görevini yerine getirirken bilgi talebinde ve yerinde incelemede bulunabilecektir. Ancak Kurul, söz konusu bilgi ve belgeleri yürütmüş olduğu soruşturmayla alakalı olarak isteyebilir, Kanun’un amacı dışında, alakasız bir işlem için isteyemez ve bunları inceleyemez. Ayrıca bu bilgi ve belgelerin de makul bir süre içinde teslim edilmesini beklemesi gereklidir.

Kurul, Kanun’un 14. Maddesine göre gerekli gördüğü her türlü bilgiyi tüm kamu kurum ve kuruluşlarından veya diğer yerlerden isteyebilir. Kanun’un 44. Maddesine göre soruşturma heyeti, belirlediği süre içinde lüzum gördükleri evrakların gönderilmesini ve her türlü bilginin verilmesini taraflardan ve ilgililerden isteyebilir. İlgililer, söz konusu kuruluşun yasal temsilcisi veya diğer çalışanlarıdır. Yani burada ilgililerden, rekabet ihlâline ilişkin bilgi alınabilecek herkesi anlamak gerekir.[46] Bu bakımdan soruşturma sırasında heyetin bilgi isteyebileceği kurumlar bakımından sınırlama gelmemiştir.

Kanun’un 15. maddesine göre söz konusu bilgi ve belgelerin teşebbüslerden istenebilmesi ve de gerekli görülen hallerde teşebbüslerde incelemeler yapabilmesi, bu amaçla söz konusu teşebbüslerin ticari defterlerini, her türlü evrak ve belgelerini inceleme ve gerekirse bunların suretlerinin alınabilmesi, belirli konularda yazılı veya sözlü açıklama istenebilmesi, teşebbüslerin her türlü malvarlığına ilişkin[47] yerinde incelemeler yapabilme yetkilerine sahiptir.[48] Bu kapsamda delil serbestisi ilkesinin soruşturma aşamasında geçerli olduğu sonucuna ulaşılacaktır. Bu ilke ile kastedilen ise, iddianın ispatında senetle ispat zorunluluğunun olmamasıdır. Nitekim Kanun’un 44. maddesinde kararı etkileyebilecek her türlü bilgi ve delilin taraflarca Kurul’a sunulabileceğine izin verilmiştir.[49]

Yerinde inceleme yetkisi esas itibariyle, daha önce ilgilinin Kurul’a verdiği bilgilerin doğruluğunun tespitine ve ayrıca yeni deliller elde edilmesi amacına yöneliktir. Yerinde incelemeye tahammül etme ve bu doğrultuda gerekli işbirliğini yapma yükümlülüğü yalnızca soruşturulan teşebbüsler için değil, üçüncü kişiler için de getirilmiş yükümlülüklerdir. Yerinde inceleme yetkisi, ortada somut bir şüphenin varlığını gerektirir. Kurul herhangi bir rekabet ihlâli niteliğinde belge veya bilgiye sahip değilse yerinde inceleme yetkisini kullanamaz.[50]

İnceleme, Kurul tarafından görevlendirilen uzman heyet tarafından yapılır. Uzmanlar incelemeye giderken yanlarında incelemenin konusunu, amacını ve yanlış bilgi verilmesi halinde idari para cezası uygulanacağını[51] gösteren bir yetki belgesi bulundurmak zorundadırlar. Söz konusu yetki belgesinin amacı, yalnızca inceleme yapılacak teşebbüsleri bilgilendirme değil, aynı zamanda Kanun’un 15. maddesinin 1. fıkrasına göre, Kurul’a ait olan bu yetkinin devri ile uzmanlar tarafından kullanımının sınırlarını çizmektir.[52]

Ayrıca, yerinde incelemenin engellenmesi veya engellenme olasılığının bulunması hallerinde Kanun’un 15. maddesi gereğince sulh ceza hakimi kararı ile yerinde inceleme yapılabilmesi imkanı bulunmaktadır. Dolayısıyla, incelenecek teşebbüsler yetki belgesine sahip heyetin inceleme yapmasına izin vermezler ise, sulh ceza hakimliğine başvurularak yerinde incelemeye izin veren bir karar alabilecektir.

Yine Kanun gereğince, tarafların karara etki edebilecek her türlü bilgi, belge ve delili soruşturmanın her aşamasında Kurul’a sunabilmeleri olanağı olduğu gibi, re’sen araştırma ilkesi gereğince Kurul’un da her türlü araştırmayı yapabilmesi, 3. kişiler tarafından sunulan bilgi, belge ve delilleri değerlendirebilmesi de olanaklıdır. Soruşturma açılması kararı ile birlikte bildirilen iddiaların dayanağı olan hususların soruşturma aşaması boyunca genişleyebilmesi mümkünken; iddianın kendisinin değiştirilmesi, örneğin Kanun’un 4. maddesine aykırılık iddiası ile açılan soruşturma yürütülürken, Kanun’un 6. maddesinin ihlâl edildiğine ilişkin yeni delillere ulaşılması halinde, bu hususun yürütülmekte olan soruşturmaya eklenmesi mümkün görünmemektedir.[53]

Rekabet hukukunda savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı kabul edilmiştir. Zira Kanun’un 45. maddesinin 3. fıkrasına göre, tarafların süresi içerisinde yapmadıkları savunmaları dikkate alınmaz. Yine aynı şekilde, her ne kadar

Kanun’un 44. maddesinde, haklarında soruşturma yürütülen tarafın kararı etkileyebilecek her türlü bilgi ve delili her zaman Kurul’a sunabileceği düzenlenmişse de, 47. maddenin 4. fıkrası hükmüne göre de sözlü savunma toplantısından en geç 7 gün önce sözlü savunmada yararlanılacak ispat vasıtalarının bildirilmemesi halinde bu ispat vasıtalarından yararlanılamaz. Bu noktadan sonra savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı başlamaktadır. Bu yasağın bir diğer görünümünü ise Kurul’a sunulan savunmanın, nihai kararı geciktirici rol oynayabilmesi hali oluşturmaktadır.[54] Re’sen araştırma ilkesinin geçerli olduğu rekabet hukukunda, savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağının istisnasını teşkil eden ve HMK’da belirtilen ıslah ve karşı tarafın rızası gibi hallerin uygulanma olanağı ise bulunmamaktadır.

Böylece soruşturma aşamasının delil kısmına dair esasları belirlemiş olduk. Bu aşamadan sonra ise, Kanun’un 44. maddesine göre; Kurul tarafından görevlendirilen raportörlerden oluşan heyet, soruşturma aşamasında yukarıda detaylı bir şekilde anlatılan bilgi isteme ve yerinde inceleme yetkilerini kullanarak soruşturma raporunu hazırlayarak, Kanun’un 45. maddesine göre tarafların savunmasını Kurul’a sunması üzerine ek yazılı görüş bildirecektir.

4. Yazılı Savunmalar

1982 Anayasası’nın 36. maddesinin “Herkes, meşru bütün vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde, davacı ve davalı olarak iddia ve savunma hakkına sahiptir” açık hükmü gereğince savunma hakkı temel haklar arasında sayılmıştır. İdari usule egemen olan re’sen araştırma ilkesi sayesinde idarenin, hem inceleme yapmasının hem de karar vermesinin doğurabileceği sakıncaların giderilmesi, işlemin muhataplarına savunma hakkı tanınması ile mümkün olabilecektir.[55] Zaten çalışmamızın konusunu oluşturan rekabet hukukunda da Kurul’un, muhataplara vereceği para cezası miktarının çok büyük boyutlara ulaşabileceği hesaba katıldığında savunma hakkının, taraflara tanınmış olmasının temeli oluşmuş olacaktır.

Kanun tarafından, haklarında soruşturma yürütülen taraflara üç tanesi yazılı, bir tanesi de sözlü olmak üzere toplamda dört adet savunma hakkı tanınmıştır.

Haklarında soruşturma yürütülen tarafların Kurul önünde savunma hakkını kullanmaları, kural olarak yazılı şekilde gerçekleşmektedir. Daha önce de belirtildiği üzere Kanun’un 43. maddesinin 2. fıkrasına göre, soruşturma açılması kararı verildiği takdirde Kurul, bu kararı taraflara bildirir ve taraflardan, tebliğden itibaren 30 gün içinde ilk yazılı savunmanın sunulmasını ister.

İkinci yazılı savunma, tarafların soruşturma aşamasının sona erdiğini gösteren rapor hakkındaki görüşlerinden oluşur. Soruşturma heyeti tarafından yapılan soruşturma sonucunda hazırlanan rapor, tüm Kurul üyeleri ile ilgili taraflara tebliğ olunur. Kanun’un 45. maddesine göre, Kanun’un emredici hükümlerini ihlâl ettiği belirlenen taraflara yazılı savunmalarını 30 gün içinde Kurul’a göndermeleri tebliğ edilir. Böylece taraflar ikinci kez yazılı savunma yapmaya davet edilmiş olurlar. Tarafların ikinci yazılı savunmalarını vermeleri üzerine söz konusu savunmalara karşı soruşturmayı yürütmekle görevlendirilen heyet Kanun’un 45.maddesinin 2.fıkrası hükmüne göre 15 gün içinde dosyaya ek olarak yazılı bir görüş bildirir ve bu yazılı görüş de yine tüm Kurul üyeleri ile ilgili taraflara bildirilir.

Üçüncü yazılı savunma ise, tarafların rapora karşı verdikleri savunma hakkında yukarıda belirtilen soruşturma heyetinin vereceği ek görüşe istinaden verdikleri savunmalardır. Taraflar ek yazılı görüşün kendilerine tebliğinden itibaren 30 gün içinde son yazılı savunmanın Kurul’a verilmesi gerekir. Tarafların haklı gerekçeler göstermesi halinde bu süreler bir kereye mahsus olmak üzere ve en çok bir katına kadar uzatılabilir. Yalnız bu sürelerin uzatılması, yalnız ikinci ve üçüncü yazılı savunmalar bakımından mümkündür. 30 günlük ilk yazılı savunma süresi ise kesindir. Bu aşamadan sonra artık soruşturma safhası tamamlanmakta, soruşturma heyetinin görevi sona ermekte ve dosya karar safhasına gelmiş olmaktadır.[56]

Kanun’un 45. maddesinin 2. fıkrasında, taraflar için öngörülen yazılı savunma sürelerinin haklı sebepler gösterilmesi şartıyla en çok bir katına kadar bir ek süre ile uzatılabileceği öngörülmüştür. Ancak Kanun, Kurul’a bu ek sürelerin verilebilmesi yetkisini yalnızca ikinci ve üçüncü yazılı savunmalar için öngörmüş , birinci yazılı savunma için böyle bir ek süre verebilme yetkisini öngörmemiştir. Rekabet Kurulu da bir kararında[57] bu yönde karar vermiştir.[58]Görüldüğü üzere yazılı savunma hakkı soruşturma aşamasının hem başında hem de sonunda özel olarak düzenlenmiştir.

D. SÖZLÜ SAVUNMA AŞAMASI

1. Genel Olarak

Sözlü savunma hakkı, ilgili kişi veya kişilerle Kurul arasında yapılan sözlü beyanlar sayesinde herhangi bir yanlışlık yapılması ihtimalini ortadan kaldırılmaya yarayan ve böylece adil yargılanma hakkına da katkı sağlayan bir haktır. Kanun ile bu ilkeye ağırlık verilmesi benimsenmiş olup, bu ilke sözlü savunma toplantısı sayesinde hayata geçirilmiş olmaktadır.[59]

Sözlü savunma toplantısı hem taraflar hem de Kurul üyeleri için önem arz etmektedir. Şöyle ki; taraflar bu toplantıda, yazı ile ifade edemedikleri savunmalarını Kurul önünde açık bir şekilde sunma fırsatını elde etmiş olmaktadırlar. Bununla birlikte yazılı olarak iyice anlatılamamış bir maddi bir olayın eksik yahut anlaşılamamış kısımları sözlü savunma toplantısında sözlü olarak daha açık ve anlaşılır bir şekilde izahı mümkün olduğundan[60] sözlü savunma toplantıları Kurul üyeleri bakımından da önem arz etmektedir. Üyeler de toplantıda yapılan sözlü savunmalarla önlerine gelene olayı daha iyi kavrayarak daha adil bir yargıya varabilme fırsatını elde etmiş olmaktadırlar. Bu bakımdan Kanun’un 49. Maddesinde nihai karara ilişkin görüşmelere sözlü savunma toplantısına katılmış üyelerin mutlaka iştirakinin sağlanması amaçlanmıştır.[61]

Kanun, tarafların sözlü savunma toplantısında her türlü delilden yararlanabilmelerine cevaz vermektedir. Ancak sözlü savunma toplantısında tarafların savunmalarının temeli oluşturacak olan ispat vasıtalarını, Kanun’un 47.maddesinin 3. Fıkrası hükmü gereğince sözlü savunma toplantısından en geç 7 gün öncesine kadar bir süre içinde Kurul’a bildirmelerinin zorunlu olduğu, aksi takdirde bu ispat vasıtalarından yararlanılamayacağı düzenlenmiştir.[62] Bu noktada daha önceden açıklamış olduğumuz ve Kanun’un 44.maddesinin 1.fıkrasında düzenlenen “Kurulun soruşturma safhasında, bu Kanunu ihlal ettiği iddia edilen kişi veya kişiler, kararı etkileyebilecek her türlü bilgi ve delili her zaman Kurula sunabilirler.”Hükmünde geçen “her zaman” ifadesinden sözlü savunma toplantısının yapılmasından 7 gün öncesine kadar bir sürenin anlaşılması gerekmektedir. Yani Kanun’un 44. , 45. ve 47.maddelerinin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir.[63]

Yine Kanun ile, sözlü savunma toplantısının soruşturma aşamasının bitiminden itibaren 30 ila 60 günlük bir süre içinde yapılması ve Kurul’un bu toplantı gününden 30 gün önce taraflara sözlü savunma toplantısına ilişkin davetiye göndermesi düzenlenmiştir. Böylece taraflara söz konusu ispat vasıtalarının hazır edilmesi için kanuni bir süre güvencesi sağlanmış olmaktadır.

Sözlü savunma toplantısı aşamasında her ne kadar kural olarak aleniyet ilkesi geçerli de olsa Kanun bazı sınırlamalar öngörmüştür. Kanun’un “Sözlü Savunma Toplantısına İlişkin Esaslar” başlığı altında 47. maddesinin 1. fıkrasının “Sözlü savunma toplantıları açık olarak yapılır. Genel ahlâkın ve ticari sırların korunması gerekçesi ile Kurul, sözlü savunma toplantısının gizli olarak yapılmasına karar verebilir.” hükmü gereğince, ortada bir ticari sır varsa ve bu sırların rakipler tarafından öğrenilmesi durumu hasıl olacaksa, sözlü savunma toplantısının gizli yapılabileceğine Kurul tarafından karar verilebilme yetkisi bulunmaktadır.[64]

Değinilmesi gerek bir diğer husus da tarafların bilgi edinme haklarıdır. Kanun’un bilgi edinme hakkını düzenleyen 44. maddesinin 2. fıkrasının “Haklarında soruşturmaya başlandığı bildirilen taraflar sözlü savunma hakkını kullanma taleplerine kadar Kurum bünyesinde kendileri ile ilgili düzenlenmiş her türlü evrakın ve mümkünse elde edilmiş olan her türlü delilin bir nüshasının kendilerine verilmesini isteyebilir.” hükmüne göre, haklarında soruşturma prosedürü yürütülen teşebbüsler, bilgi edinme haklarını, soruşturma açılması kararının kendilerine bildiriminden, sözlü savunma taleplerine kadar olan süreçte kullanabileceklerdir. Kurul’un sözlü savunma talebine kadar olan süreçte taraflara vermediği bilgi ve belgelere dayanak yapılarak verilen kararlar, böylece Kanun’un 44. maddesinin son

fıkrasına göre, hukuken geçerli olamayacak ve böylece iptal davasının konusunu oluşturacaktır.[65]

2. Rekabet Kurulu Tarafından Sözlü Savunma Aşamasında İzlenen Usul

Kurul’un karar aşamasına geçmesinden önce kural olarak taraflarca sözlü savunma yapılmaktadır. Soruşturma aşaması, soruşturma heyetinin ek görüşlerini Kurul’a ve taraflara bildirmesi ve bu ek görüşe karşı taraflara, görüşlerini bildirmesi için süre verilmesi ile sona ermektedir. Soruşturma aşamasının sona ermesi ile soruşturma heyetinin görevi bitmekte ve dosya doğrudan Kurul tarafından yürütülmeye devam edilmektedir.[66]

Kanun’un 46. maddesinin 1. fıkrasının “Sözlü savunma toplantısı, tarafların cevap dilekçesi ya da savunma dilekçelerinde sözlü savunma hakkını kullanmak istediklerini bildirmeleri üzerine yapılır. Ayrıca Kurul, kendiliğinden sözlü savunma toplantısı yapılmasına karar verebilir” açık hükmü gereğince taraflar, soruşturma raporunaveya ek görüşe verdiği cevap dilekçelerinde sözlü savunma toplantısı yapılmasını talep edebilirler. Şikayetçi tarafın veya savunma tarafının sözlü savunma

toplantısı yapılmasını talep etmeleri halinde, Kurul sözlü savunma toplantısı düzenlemek zorundadır. Kaldı ki, taraflar böyle bir talepte bulunmasalar dahi Kurul kendi yetkisine dayanarak da re’sen sözlü savunma toplantısı düzenleyebilir. Sözlü savunma toplantısı yapılacak olması halinde, aynı maddenin 2.fıkrasına göre, sözlü savunma toplantısı soruşturma aşamasının bitiminden en az 30 gün, en çok 60 gün içinde yapılacaktır. Sözlü savunma toplantısı davetiyeleri sözlü savunma toplantısı gününden en az 30 gün önce taraflara gönderilir. Sözlü savunma toplantısının, bu şekilde belirlenen soruşturma safhasının bitiminden itibaren 30 ila 60 gün içinde yapılmasının amacı, Kurul’a ve taraflara toplantıya hazırlanmak için yeterli sürenin verilmesidir.[67]

Kanun’un açık hükümleri yanında Tebliğ’in[68] 4. maddesi hükmü uyarınca da, hakkında soruşturma yürütülenlerin, duruşma yapılmasına dair taleplerini yazılı savunmalarında bildirmek zorunda oldukları emredilmiştir. Kurul, toplantı tarihini, yerini, saatini ve toplantıya katılmak isteyen şikayetçiler ile üçüncü kişiler için başvuru süresini tespit eder ve bu karar Kurul’un internet sayfasında yayınlanmak suretiyle ilgililere duyurulur.

Kanun’un 47.maddesinin 1.fıkrasına göre, sözlü savunma toplantılarını Kurul başkanı yahut Kurul başkanı mazeretli ise Kurul ikinci başkanı yönetir. Toplantı, Kurul başkanı veya ikinci başkan ile en az dört kurul üyesinin katılımı ile yapılır. Aynı maddenin 2.fıkrasına göre ise, sözlü savunma toplantıları en çok birbirini izleyen 5 oturumda tamamlanır. Kanun, bir gün içinde yapılan çeşitli toplantıları birer oturum olarak tanımlamıştır.

Sözlü savunma toplantıları kural olarak açık yapılır. Ancak Kanun’un 47.maddesinin 1.fıkrası genel ahlâkın ve ticari sırların korunması gerekçesi ile Kurul’a, sözlü savunma toplantısının gizli olarak yapılmasına karar verebileceği yönünde yetki veren bir düzenleme getirmiştir. Tebliğ’in 9.maddesinin 2.fıkrası hükmü gereğince de söz konusu gizli oturum kararının Kurul tarafından re’sen alınabileceği gibi, tarafların yazılı olarak başvurusu üzerine de alınabileceği belirtilmiştir. Ancak taraflarca talep edilmiş olan gizlilik talebini Kurul kabul etmek zorunda değildir. Burada Kurul’a tanınan bir takdir yetkisi bulunmaktadır. Yine aynı maddenin 3.fıkrasında ise, tarafların ispat vasıtalarını bildirmeleri için tanınmış süreye atıf yapılmıştır. Bu nedenle taraflara tanınmış olan söz konusu talep hakkının sözlü savunma toplantısından en geç 7 gün öncesine kadar yapılabileceği sonucu çıkacaktır.

Kanun’un 47.maddesinin son fıkrasının “Oturumlara bu Kanun’u ihlâl ettiği iddia

edilen taraflar veya bunların temsilcileri ile doğrudan ya da dolaylı menfaati olduğunu oturumdan önce Kurul’a ispatlayanlar ya da onların temsilcileri katılabilir” hükmü ile, sözlü savunma toplantısı bakımından temsil ilkesi öngörülmüştür. Her ne kadar temsil edilebilme hakkı yazılı savunma kısmında açıkça öngörülmemiş olsa dahi bu hakkın yazılı savunma bakımından da geçerli olduğunu kabul etmek gerekir. Zira yazılı savunmaların temsilci aracılığıyla yapılmasını engelleyen herhangi özel bir düzenleme bulunmamaktadır.[69] Uygulamada da, yazılı savunmaların temsilci aracılığıyla yapılabilmesi yönünde işlemlerin yapıldığı görülmektedir.[70]

Burada değinilmesi gereken bir diğer husus ise “temsilci” kavramından ne anlamamız gerektiğidir. Zira Avukatlık Kanunu’nun 35.maddesinin 1.fıkrasının “Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek, mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etmek ve savunmak, adli işlemleri takip etmek, bu işlere ait bütün evrakı düzenlemek, yalnız baroda yazılı avukatlara aittir.” Hükmü gereğince, avukatların yargılama yetkisi haiz bulunan organlar huzurunda yapılan işlemlerde tekel hakkına sahip olduğu açıktır. Kurul’un da gerek ceza verebilme, gerek delil toplayabilme, gerekse savunma alabilme ve duruşma yapabilme gibi yetkilerle donatıldığı göz önüne alındığında, Kurul’un yarı yargısal bir organ olduğu anlaşılmaktadır. Doalyısıyla Kurul nezdinde yapılacak yargılama vb. faaliyetlerde avukatların temsil konusunda tekel hakkına sahip olduğu söylenebilmelidir. Ancak tarafların, Kurul nezdinde avukatlık mesleğinden olmayan kişiler tarafından da temsil edilebildiğine rastlanılmaktadır.

Avukatların tekel hakkının istisnaları kanunlarda belirlenmiştir. Bunlara veli, vasi, kayyım tarafından temsil durumu ve tacir kişilerin ticari temsilcileri ve acenteleri tarafından temsil edilebilmeleri örnek olarak gösterilebilir. Ancak bunların dışında mali müşavirlerin de şirket birleşmesi, şirket kurulması gibi birçok alanda temsil misyonunu yüklendikleri görülmektedir. Bu hususlar esasen ciddi bir problem teşkil etmektedir[71] ve avukatların tekel hakkını ihlal etmektedir. Bu konuda kanımızca Türkiye Barolar Birliği’nin ve/veya diğer baroların harekete geçmesi gerektiği söylenebilir.

3. Delil ve İspat Sorunu

Kanun’un 47. Maddesinin 5.fıkrasının “Sözlü savunmada ilgili taraflar Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun İkinci Babının Sekizinci Faslında düzenlenen her türlü delil ve ispat vasıtasından yararlanabilirler.” hükmü gereğince 1086 sayılı HUMK’a atıf yapılmış, ancak sözü geçen kanun 6100 sayılı HMK’nın yürürlüğe girmesi ile mülga hale gelmiştir. Bu nedenle atıf yapılan kanunun HMK olduğu barizdir. Dolayısıyla incelememizi HMK üzerinden devam ettireceğiz.

Bizim hukukumuz her ne kadar HMK m. 98’de “Kanuni istisnalar dışında hakim delilleri serbestçe değerlendirir.” şeklindeki düzenlemeyle sanki takdiri delil sistemini kabul etmiş gibi görünse de, bu konuda önemli istisnalar getirerek hakimin delilleri takdirindeki serbestisini büyük ölçüde kısıtlamıştır.[72]

Rekabet hukukunda ise re’sen araştırma ilkesinin geçerli olması nedeniyle delil serbestisi sistemi söz konusudur. Nitekim 4054 sayılı Kanun’da kesin delil-takdiri delil ayırımı yapılmaksızın her türlü bilgi ve delilden yararlanılabileceğinden söz edilmiş, 47. maddede sözlü savunma toplantısı bakımından mülga HMUK’a[73] atıf yapılarak buradaki her türlü delil ve ispat vasıtalarından yararlanılabileceğinden söz edilmiştir. Ancak burada üzerinde durulması gereken bir husus vardır. O da, Kurul tarafından re’sen araştırma ilkesi kapsamında yapılabilen ve teşebbüslere ait her türlü bilgi ve belgelerin incelenebilmesi yetkisinin, söz konusu teşebbüsler ile avukatları arasındaki bilgi, belge ve yazışmalar açısından akibetinin ne olacağıdır.

Avukatlar ile müvekkilleri arasındaki yazışmalar savunma hakkı kapsamına girmektedir. Bu hak ise Anayasal bir haktır. Bu sebeple söz konusu teşebbüslerin avukatları ile açık bir şekilde iletişim halinde olabilmeleri ve hukuki yardım alabilmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda Kurul’un, teşebbüsler ile avukatları arasında düzenlenen belge ve yazışmaları inceleyememesi ve kararlarında dayanak yapamaması gerektiği düşünülmektedir.[74]

Her ne kadar Kanun’da sözlü savunma aşamasında tarafların HMK’nın “İspat ve Deliller”başlığını taşıyan her türlü delil ve ispat vasıtalarından yararlanabilmesi yönünde atıf yapılmış olsa da; bu atfın, rekabet hukukunda “uygun olduğu orantıda” şeklinde algılanması gerekir.

Şimdi HMK’da düzenlenen delillere ilişkin hususlara değinelim.Bu doğrultuda HMK düzenlemesini ele alacak olursak, HMK’da 2 tür delil vardır : Bunlar kesin deliller ve takdiri delillerdir.

Takdiri deliller hakimin hakimin serbestçe takdir ettiği deliller olup; tanık (HMK m. 240-265), bilirkişi (HMK m. 266-287 ), keşif (HMK m. 288-292 ), özel hüküm sebepleri [Uzman Görüşü (HMK m.293) ve İsticvap (HMK m.169)] olmak üzere dört tanedir. Kesin deliller ise hakimi bağlayan ve hakimin bunlar üzerinde takdir yetkisinin olmadığı delillerdir. Bunlar senet (HMK m. 199-224 ), yemin (HMK m. 225-239), ikrar(HMK m.188) ve kesin hüküm(HMK m. 303) olmak üzere dört tanedir.

İlk olarak, HMK m. 266-287 ‘de düzenlenen ve takdiri delillerden olan bilirkişi delili incelenecektir. Buna göre çözümlenmesi özel bilgiyi ve tekniği gerektiren konularda hakime yardımcı olan ve kendisine arz edilen hususlarda teknik bilgisini kullanarak olayın çözümü amacıyla düşüncesini bildiren kişi olan bilirkişilik kavramı incelendiğinde; HMK’nın 266. maddesi ile, hakimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamayacağı hükmü benimsenmiştir. Şu halde hakimlerin hukuki konularda bilirkişiye başvurması kanuna açıkça aykırıdır.[76]

Konuya rekabet hukuku açısından bakıldığında ise, HMK’ya yapılan atıf çerçevesinde Kurul’un ayrı bir uzmanlığın gerektirdiği konularda, bilirkişiden görüş isteyebileceği düşünülmektedir.[77]

İncelenecek olan ikinci delil vasıtası uzman görüşü ile ilgili yasal düzenlemeye göre, tarafların uzmanından bilimsel değerlendirme alabilecekleri, sadece bunun için süre isteyemeyecekleri, hakimin talep üzerine ya da re’sen uzmanı mahkemeye çağırıp dinlenmesine karar verebileceği, hakim ve tarafların soru sorabileceği, özürsüz gelmezse hazırladığı raporun değerlendirmeye tabi tutulmayabileceği hususları HMK’nın 293.maddesi ile hükme bağlanmıştır.

Rekabet hukuku gibi spesifik ve teknik bir alanda da, Tebliğ’in 13. maddesinin “Taraflar, dosya konusu olayla ilgili olarak, konunun uzmanlarından bilimsel görüş alabilirler.” hükmü gereğince uzman görüşünden yararlanılabilmesine cevaz verilmiştir.

İncelenecek üçüncü delil vasıtası ve tüm yargılama usullerinde başvurulabilecek bir delil türü olan keşif delili, davaya konu olan bir yerin hakim tarafından gözlem konusu yapılmasıdır. Keşif yapılmasına ya talep üzerine ya da re’sen hakim tarafından karar verilebilmektedir (HMK m.288). Hakim, keşif incelemesi sonucunda elde edilen bilgilerle hukuki anlamda bağlı değildir. 6100 sayılı HMK’nın 288.maddesinin 1.fıkrasında keşif konusu mahkemeye getirilebilecek ise, keşfin mahkemede de yapılabilmesi öngörülmüştür. Ayrıca, uyuşmazlık konusu hakkında keşif yapılabileceği düzenlenmek suretiyle keşfin taşınmazlar dışında yapılabileceği de düzenlenmiştir.[78]

HMK’nın 291.maddesinin 2.fıkrası; üçüncü kişinin de keşfe katlanması veya izin vermesi gerektiğini, aksi takdirde karşı koyan tarafın ispat yükünü taşıyan taraf olduğu hallerde bu delilden vazgeçmiş sayılabileceğini, eğer diğer taraf ise iddia edilen vakıayı kabul etmiş sayılabileceğini hükme bağlamıştır. Ancak duruma göre de hakimin bu hükmü uygulayamayabileceği belirtilmiştir. Üçüncü kişinin ise, ancak, tanıklıktan çekinme hakkı olduğu gerekçesi ile bu yükümlülükten kaçınabileceği düzenlenmiştir. Yine aynı maddenin son fıkrası, aksi davranışların disiplin para cezasını gerektiren haller olduğuna ve hakimin bu gibi durumlarda zor kullanılması yolunda da karar alabileceğine hükmetmiştir.[79]

Aynı şekilde Kurul da, yerinde inceleme yetkisinin engellenmesi ya da zorlaştırılması hallerinde ilgili teşebbüs veya teşebbüs birlikleri ile bu birliklerin üyelerine idari para cezası verebilme yetkisine haiz olup, ayrıca yerinde incelemenin engellenmesi veya engellenme ihtimalinin bulunması durumunda da yetkili sulh ceza mahkemesine başvurarak hakim kararı ile yerinde incelemeyi yapabilme imkanına sahiptir.[80]

İncelenecek dördüncü delil vasıtası olan tanık delili (HMK m. 240-265), dava ile ilgili olarak bildiğini, duyduğunu ve gördüğünü yargılama sırasında ve hakim önünde söyleyen kişidir.[81]

Durum bu olmakla birlikte, idari yargı usulünde tanık ve yemin delili uygulanamamaktadır. Şöyle ki Danıştay 3. Dairesi, 1986/1201 E. , 1988/2706 K. , 24.12.1988 tarihli bir kararının[82]

“… İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda yazılı yargılama usulü esas alındığına ve esasen İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 31. Maddesinde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun şahadete ilişkin hükümlerine atıfta bulunulmadığına göre, yükümlüden canlı hayvan satın alan kasap …’ın Vergi Mahkemesi’nce şahit olarak dinlenmesinde, şahide yemin teklif edilmesinde ve yemine icabet etmediği nedeniyle yemin teklif edilen hususun ikrar edildiğinin kabulü suretiyle delil olarak değerlendirilerek karar verilmesinde kanun ve usul hükümlerine uyarlık bulunmamaktadır.” açık hükmü gereği bu hususun altını çizmiştir.

Ancak Rekabet Kurulu’nun yürüttüğü soruşturmaların sözlü savunmalarında tanık dinlenebilmesinin önü açıktır. Tanık delilinden yararlanılması, hem HMK’ya yapılan atıf çerçevesinde hem de 4054 sayılı Kanun düzenlemesine göre mümkündür. Kanun’un 15. maddesinin b bendine göre uzmanların, yerinde inceleme sırasında belirli konularda ilgililerden yazılı ve sözlü açıklama isteyebilecekleri belirtilmiştir. Bu açıklamaların tanık delili olarak nitelendirilebilmesi olanaklıdır.[83]

Tebliğ’in “Tanık” başlıklı 12. maddesinde de tarafların, belirli konuların aydınlatılması için tanık dinletebileceği ve tanık gösteren tarafın, tanık dinletmek istediği konuyu ve dinlenmesi istenen tanıkların bir listesi ile birlikte bu kişilerin konu ile ilgilerine dair açıklamayı içeren bir yazıyı sözlü savunma toplantısından en

geç yedi gün önce Kurul’a sunması gerektiğini, tanık listesinin süresinden sonra bildirilmesi halinde ise Kurul tarafından dinlenemeyeceği hususunu düzenlemiştir.

Ayrıca HMK’nın 241.maddesinin 1.fıkrasının hükmüne göre; mahkemenin, gösterilen tanıkların bir kısmını dinleyerek, vakıa hakkında bilgi sahibi olunursa, diğer tanıkların dinlenmesinden vazgeçebileceğine ilişkin husus, aynı şekilde söz konusu Tebliğ’de de düzenlenmiş ve Kurul’un, tanıklardan bir kısmının tanıklığı ile ispat edilmek istenen husus hakkında yeteri derecede bilgi edinildiği kanaatine varılırsa, geri kalanların dinlenmemesine karar verebileceği düzenlenmiştir. Delil elde etmek amacıyla tanık dinlenmesi hallerinde ise tanığa yemin verilebilmesi mümkün gözükmemektedir.[84]

İncelenecek beşinci delil vasıtası olan yemin delili (HMK m. 225-239) taraflardan birinin, bir vakıanın doğru olup olmadığı hakkında “namusu, şerefi ve kutsal saydığı bütün inanç ve değerleri” üzerine mahkeme huzurunda sözlü beyanda bulunmasıdır.[85]

Rekabet hukukunun uzmanlık gerektiren, spesifik bir alan olması ve Kurul’un maddi gerçeğin bulunması amaçlandığından, her ne kadar atıf uyarınca mümkün gibi görünmekteyse de rekabet hukukunda yemin delilinin kullanılamayacağı düşünülmektedir. Ekonomik araştırmaların ve kapsamlı teknik incelemelerin hakim olduğu rekabet hukukunda, rekabeti ihlâl edip etmediği araştırılan tarafa yemin teklifi yerinde olmayacaktır.[86]

İncelenecek altıncı delil vasıtası olan senet kavramı, HMK anlamında kesin delillerden olup, kanunda belirlenen miktardaki meblağın üstündeki dava konusunun mahkeme nezdinde ispatlanabilmesi için gerekli görülen ve karşı tarafın imzasını içeren yazılı belge olarak tanımlanabilir. HMK’nın 200.maddesinin 1.fıkrasının “Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri 2500 Türk Lisası’nı geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekir. Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya borçtan kurtarma gibi bir nedenle 2500 Türk Lisası’ndan aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamaz.” açıkhükmü gereği medeni yargılamada senetle ispat kuralı benimsenmiştir.

İdari yargıda ise, re’sen araştırma ilkesinin varlığının bir sonucu olarak, senet kavramına yer verilmediği gibi, HMK’ya yapılan atıf, senet kavramını içerisine almamaktadır. 4054 sayılı Kanun’da ise, HMK’ya yapılan atıf ışığında delil türlerini belirlenmiştir. Kanun bakımından da belge kavramının taşıdığı önem açıktır. Özellikle 4054 sayılı Kanun’un bilgi istemeye ilişkin, ön araştırma ve soruşturmaya ilişkin 40. ve 44. maddeleriyle, sözlü savunma toplantısına ilişkin 47.maddelerinin uygulanmasında, belge kavramı geniş ve kanuni bir kavram olarak anlaşılıp uygulanmalıdır. Kurul’un yaptığı soruşturmanın ve kararının dayanakları yalnızca dar anlamda ispat vasıtalarından kanuni delil olarak algılanmayıp, en geniş anlamda bilgi ve belge olaral algılanmalıdır. Görevlendirilen uzmanların yerinde inceleme sırasında, teşebbüsün ticari defterleri dahil tüm defterlerini, her türlü evrak ve belgelerini inceleme yetkisi yazılı delil (senet) elde etmeye yönelik bir düzenlemedir.[87]

Rekabet hukukunda serbest delil sisteminin mevcut olması yani Kurul’un her türlü delili değerlendirebilmesi nedeniyle, medeni yargılamada da belge olarak kabul gören bilgisayar dataları, e-mail gibi belgelerin de rekabet ihlâli tespiti bakımından kullanılabileceği belirtilmiştir.[88]

Senet delili ile ilgili bir diğer husus ise, senet altındaki imzaya ilişkindir. Medeni yargı bakımından bir belgenin senet delili olarak sayılabilmesi için o belgenin altında, aleyhine kullanılanın imzasının bulunması lazım gelirken; rekabet hukuku bakımından durumun farklı olduğu ve belgenin altında imza olmasa dahi, o belgenin senet delili olarak nitelendirilebilmesinin mümkün olduğu söylenebilecektir.[89]

Daha önce de belirtildiği üzere, rekabet hukuku alanında delil serbestisi sisteminin geçerli olmasından dolayı; faks, bilgisayar dataları, e-mailler vb. modern iletişim araçlarının delil olarak kullanılması mümkündür. Zira rekabetin korunması ilkelerini ihlal eden hallerin, gelişen teknoloji sebebiyle giderek daha da komplike hale gelebilmesiyle birlikte ihlâle yönelik delillerin de çeşitleneceği hususu dikkate alındığında bu hususun yerindeliği de anlaşılmış olacaktır. Nitekim Kurul tarafından e-mail, faks gibi metinler delil olarak kabul etmekte olup, söz konusu rekabet hukuku açısından önemli olan yazılı her türlü metin, elektronik datalar, görüntü ve ses kayıtları da HMK anlamında belge olarak bu kapsama alınmaktadır.[90]

E. NİHAİ KARAR AŞAMASI

1. Genel Olarak

Yukarıda ayrıntıları ile izah edilen aşamalar izlenerek, Kurul’un soruşturma yürüttüğü konuyla ilgili olarak tarafların tüm savunmalarını alıp, her türlü araştırmayı re’sen yapmasını müteakip hukuki sonuç meydana getiren bir idari işlem tesis etme amacına yönelik verdiği karara nihai karar denilmektedir.[91]

Kurul, nihai karar olarak soruşturma açılmaması kararı, menfi tespit kararı, muafiyet kararı, ihlal bulunduğuna ve buna yönelik yaptırım kararları verebilir. Ancak Kurul’un ihlâl kararı verebilmesi için, Kanun’un ihlâl edildiğine dair kesin deliller aranmaktadır.[92]

Kanun’un 48.maddesinde sözlü savunma toplantısı tamamlandıktan sonra aynı gün, bunun mümkün olmaması durumunda 15 gün içinde Kurul’ca bir sonuca ulaşılacağı, sözlü savunma toplantısı yapılmamışsa da soruşturma safhasının bitiminden itibaren 30 gün içinde yine Kurul’ca dosya üzerinden karar verileceği, ayrıca sözlü savunma toplantısı yapılmasına karar verilmesine rağmen tarafların sözlü savunma toplantısına mazeretsiz olarak katılmaması durumunda kararın, belirlenmiş sözlü savunma toplantısının yapılacağı tarihten sonraki bir hafta içinde dosya üzerinden yapılacak incelemeye neticesinde verileceği hususları hüküm altına alınmıştır.

Nihai kararda da taraflar terimi ile kast edilenin, şikayetçi ve haklarında soruşturma başlatılan taraflar olduğu ortadadır. Hukuki menfaati olan üçüncü kişiler, her ne kadar sözlü savunma toplantısı yapılmasını isteme hakkına sahip olamasalar da; bu kişilerin Kurul’dan re’sen sözlü savunma toplantısı düzenleme yetkisini kullanmasını istemelerine bir engel bulunmamaktadır. Ayrıca bu kişilerin, şayet sözlü savunma toplantısı tarafların istemiyle ya da re’sen Kurul tarafından yapıldığı hallerde bu toplantıya katılma hakları da bulunmaktadır.[93]

Kanun’un 51.maddesinin “Rekabet Kurulu, nihai kararlarında başkan ya da ikinci başkan dahil en az toplam beş üyenin katılımı ile toplanır ve en az dört üyenin aynı yönde oy kullanması ile karar verir.” hükmü uyarınca Kurul, nihai kararlarını kolektif olarak almaktadır.[94]

Kanun’un 28.maddesinin 3.fıkrasında “Kurul üyeleri kendileri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar sıhri hısımlarıyla ilgili olaylarda müzakere ve oylamaya katılamaz.” hükmüne yer verilmiştir. Bu sebeple nihai karar verecek olan Kurul’un da tıpkı idari ve medeni yargılama usulü kurallarına hakim olan ve hakimin tarafsızlığını sağlamaya yönelik getirilen tarafsızlık ilkesine tabi olduğunun açık göstergesidir.[95]

Nihai kararlarda üyelerin oylarının toplanmasında usul kuralını düzenleyen Kanun’un 50. maddesine göre Kurul başkanı, konuların serbestçe tartışılmasından sonra diğer üyelerin oylarını alır ve en son kendi oyunu kullanır.

Kurul’un nihai kararları, Kanun’un 49.maddesi gereğince gizli görüşme sonucu alınmakta ve taraflara alenen tefhim edilmektedir. Sözlü savunma toplantısı için geçerli olan aleniyet ilkesinin nihai kararların alınmasında geçerli olmadığı görülmektedir. Nihai kararların alınmasında gizlilik ilkesi geçerlidir.

Yine Kanun’un aynı maddesinde hiçbir Kurul üyesinin oyunun çekimser olamayacağı ve Kurul üyelerinin “kabul veya red” şeklinde oy kullanmaları gerektiği belirtilmiştir. Yine aynı şekilde nihai karar toplantısına, mazeretli olanlar dışında sözlü savunma toplantısına katılmış olan üyelerin katılmalarının zorunlu olduğu hüküm altına alınmıştır.

Kanun’un 51.maddesine göre; Kurul’un, nihai kararlarında başkanın veya başkanın mazeretli bulunması halinde ikinci başkanın başkanlığında en az toplam beş üyenin katılımı ile toplanabileceği ve en az dört üyenin aynı yönde oy kullanması ile karar vereceği hüküm altına alınmıştır. Yine aynı madde ilk toplantıda, karar için gerekli nisabın sağlanamadığı durumlarda başkana, ikinci toplantıya tüm üyelerin katılımını sağlamakla yükümlü kılmıştır. Ancak bu halin mümkün olmaması halinde kararın toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile alınabilmesine imkan tanınmıştır. Ancak bu durumda da toplantı nisabının maddede belirtilen sayıdan az olamayacağı belirtilmiştir. Yani birinci toplantıda 5 kişi ile toplanan kurul 4 kişinin oyu ile karar alacakken; ikinci toplantıda 3 kişinin oyuyla aynı kararı alabilecektir. Ancak Kurul’un ikinci toplantıda mutlaka en az 5 kişi ile toplanması gerekmektedir. Bunun dışında ikinci toplantıda oyların sayıca eşit olması halinde başkanın bulunduğu tarafın oyunun üstün sayılması öngörülmüştür. Ancak bu kuralın yalnızca ikinci toplantı için geçerli olduğu, birinci toplantıda böyle bir imkanın bulunmadığı hususu önem arz etmektedir.

Son olarak nihai kararlar dışındaki diğer kararların, Kanun’un 51.maddesinin 3.fıkrası hükmü gereğince; özellikle tedbir ve tavsiye niteliğindeki karar ve işlemler için Kurul üyelerinin en az üçte birinin toplanması ve toplantıya katılanların salt çoğunluğunun bu yönde karar verilmesi gerektiğine hükmedilmiştir. Örnek vermemiz gerekir ise, Kurul’un üye sayısının 7 olduğu göz önüne alındığında soruşturma açılması kararı verileceği hallerde 3 kişinin toplanması ve 2 kişinin bu doğrultuda karar vermesinin yeterli olacağını söyleyebiliriz.

Kurul’un bu nisaplara uymaksızın vereceği kararların idari işlemi hem 4054 sayılı Kanun nezdinde hem de genel idare hukuku kuralları olan yetki ve şekil yönünden sakatlayacağı ve iptal davasına konu olacağı söylenebilir.[96]

2.Rekabet Kurulu Nihai Kararının İçeriği

İdari bir işlem olan Kurul nihai kararında yer alacak hususları Kanun’un 52. maddesi tek tek saptamıştır. Buna göre kararda bulunması gereken unsurlar şu şekildedir :

Kararı veren Kurul üyelerinin adları ve soyadları,
İnceleme ve araştırmayı yapanların adları ve soyadları,
Tarafların ad ve unvanları ile ikametgâhları ve ayırıcı nitelikleri,
Tarafların iddialarının özeti,
İnceleme ve tartışılan ekonomik ve hukukî konuların özeti,
Raportörün görüşü,
İleri sürülen bütün delillerin ve savunmaların değerlendirilmesi,
Gerekçe ve kararın hukukî dayanağı,
Sonuç,
Varsa karşı oy yazıları.

Görüldüğü gibi maddenin (g) bendinde “ileri sürülen bütün delillerin ve savunmaların değerlendirilmesi” ifadesi yer almaktadır. Burada öncelikle belirtilmesi gerekir ki, Kurul yalnızca taraflarcaileri sürülen delilleri değil, yanısıra re’sen elde ettiği delilleri de kararında değerlendirmek zorundadır.

Yine aynı şekilde daha önce de belirtildiği gibi, Kanun’un 53. maddesinin 2. fıkrasının “Kurul kararları tarafların ticari nitelikli sırlarını ifşa etmeyecek şekilde Kurum’un internet sayfasında yayınlanır.” hükmüne göre, Kurul kararları için kural olarak aleniyet ilkesi geçerli olmakla birlikte bu ilkenin sınırını tarafların ticari sırları oluşturmaktadır. Rekabet Kurulu kararında yer alması gereken hususlardan idari işlemin iptali bakımından önem arz edenlerini inceleyelim.

2.1. Kararların Gerekçeli Olması

Gerekçe soyut hukuk kurallarının somut olaylara uygulanışının şeklinin ve sınırının gösterilmesi olarak tanımlanabilir. Somut olay için açıklanan nihai iradenin dayanağı ve bu dayanağın somut olaya nasıl bir uygulanabilir şekle sokulduğu hususu gerekçe ile vücut bulmaktadır. Bu sebeple gerekçe, nihai karar ve dayanağı olan soyut kurallar ile maddi vakıalar arasında bir bağ kurmuş olur. Böylece, gerekçe ile hem karar organları kendilerini denetleme imkanı bulur, hem de işlemin muhatapları haklılıklarını ya da haksızlıklarını anlamış olurlar.

Gerekçe sayesinde, hem nihai karar veren yargı ve idari organların hukuki denetimine olanak sağlanmış olur, hem de hakkında karar kurulan kişi karar sonucunun hukuki nedenini anlar.[97] Bu sayede de gerekli hukuksal yollara başvuru yapabilir. Gerekçeler bu hukuki denetimde incelenecek yegâne hukuki araçtır. Kurul’un vermiş olduğu nihai kararlarda gerekçenin olmaması bir iptal sebebidir. Bu sonuca ulaşmak için 3 sebep bulunmaktadır :

Savunma hakkı tanınmamış hususlara dayanılamaması (RKHK m.44/f.3) ,
Kararda bulunması gereken hususlar arasında gerekçe ve kararın hukuki dayanağı maddelerine yer verilmiş olması (RKHK m.52/f.4) ve
Kurul kararlarında sürelerin gerekçeli kararın taraflara tebliği tarihinden itibaren işlemeye başlamasıdır. (RKHK m.54)

Bu hükümlerden de hareketle kararın mutlaka gerekçeli olması gerektiği söylenebilecektir.[98]

Danıştay da bir kararında[99], idari işlemlerin mutlaka gerekçeli olması gerektiğine ve bu gerekçenin, işlemin yasaya uygunluğunun denetlenebilmesi açısından işlemin ilgilisine yardımcı olacağını belirtmiştir.

Kaldı ki zaten hukukumuzda yargı mercilerinin kararlarının gerekçeli olması gerektiği hususu gerek hukuk yargılamasında[100], gerekse Anayasa’mızda belirtilmiştir. Anayasa’nın 141.maddesinin 3.fıkrasına göre “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeliolarak yazılır.”

Her ne kadar günlük yaşantımızda idare ile olan işlemlerimizde gerekçeli karar alamasak da kararın gerekçeli olması zorunluluğu 4054 sayılı Kanun’un 52. Maddesinde de yer almaktadır. Bu anlamda kararın gerekçeli olması zorunluluğunun bir diğer örneğini de Kanun’un 48. maddesi gereğince Kurul kararları oluşturmaktadır.

Bu sebeple, Kurul nihai kararında gerekçe olmaması bir iptal sebebidir. Gerekçesiz verilen kurul kararının gerek Kanun hükmüne aykırılığı, gerekse de gerekçeli karar verme ilkesine uyulmadığı için şekil unsuru bakımından sakatlık oluşturacağı göz önüne alındığında iptalinin gerekliliği bu ilkenin ihlalinin en önemli yaptırımıdır.

Son olarak da bir hususa değinmek gerekir; o da şudur ki, Kurul kimi zaman kısa karar verebilmekte ve gerekçeli kararı daha sonra taraflara tebliğ edebilmektedir. Ancak bu iki karar arasındaki süreye ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. Bu husus ise uygulamada birçok soruna yol açmaktadır. Zira Kurul kısa kararı açıkladıktan sonra çok kısa bir sürede de gerekçeli karar yazabilmekte; 10 ay gibi çok uzun süreler sonrasında da gerekçeli karar yazabilmektedir. Kurul tarafından verilebilecek para cezalarının miktarları göz önüne alındığında bu durumun haklarında ihlâl kararı verilmiş kişiler için yargı yoluna başvuru noktasında hak ve menfaat kaybına yol açabileceği ortadadır. Her ne kadar kısa karar aleyhine yargı yoluna başvuru hakkı bulunsa da, yukarıda da belirtildiği üzere hukuki denetimin gerekçeli karar aracılığıyla yapılacağı göz önüne alındığında çok sağlıklı bir karar alınamayacak ve hak kayıpları yaşanacaktır. Kanımızca bu iki karar arasındaki süreye ilişkin Kanun’a veya Yönetmelik’e bir madde eklenmesi yahut bu usule ilişkin bir tebliğ çıkarılması hak kayıplarının önlenebilmesi açısından önem arz etmektedir.

2.2. Karşı Oyun Kararda Yer Alması

Kurul kararlarında gerekçe gibi bulunması gereken başka bir unsur da azınlıkta kalan üyelerin karşı oyudur.

Rekabet Kurulu’nun, adı üstünde bir kurul olarak toplanabilmesi ve belli bir nisapta karar alabilmesinin kanunen mümkün olması göz önüne alındığında her zaman oybirliğinin sağlanamayacağı aşikârdır.

Kanun’un 51. maddesine göre “Kurul, nihai kararlarında Başkan ya da ikinci Başkan dâhil en az toplam 5 üyenin katılımı ile toplanır ve en az 4 üyenin aynı yönde oy kullanması ile karar verir.” Kararların oy çokluğu ile alınmasının anlamı bir veya

birkaç üyenin çoğunluk kararına katılmadığıdır. Bu durumda kararda çoğunluğun görüşleri yanında karara katılmayan üyelerinin görüşlerinin de bulunması gerekir. Bu gibi hallerde yani kararın oy çokluğu ile alınmış olması hallerinde kararın neden oy çokluğu ile alındığının da gösterilmesi gerekmektedir. Yani salt muhalif olunduğunun gösterilmesi yeterli olmaz. Aynı zamanda karşı oy gerekçelerinin de gösterilmesi gerekir. Emredici hüküm olan ve kararda bulunması zorunlu olan hususlarla ilgili Kanun’un 52. maddesi hükümlerine uyulmaması ihtimalinde karar sakatlanmış olacaktır ve bu nedenle de iptali gerekcektir.[101]

Ayrıca İYUK’un 24.maddesinin h bendine göre; “ Kararı veren mahkeme başkan ve üyelerinin veya hakiminin ad ve soyadları ve imzaları ve varsa karşı oyları … belirtilir.” Şeklinde ifade edilmiştir. O halde diyebiliriz ki, Türk hukukunda özellikle kolektif olarak karar alan mercilerde karşı oy kullananların görüşlerine mutlaka gerekçeli kararlar da yer verilmesi hususu zorunludur.[102]

2.3. Başvuru Yollarının Gösterilmesi

İdari işlemlerde başvuru yollarının gösterilmesi, idarenin hukuka uygunluk denetimi ve idari işlem sonucu hakları etkilenen kişiler tarafından hak arama özgürlüğünün kullanılabilirliği açısından önemli bir işleve sahiptir. Ayrıca idari işlemlere karşı hangi yargı yoluna ve ne sürede başvurulabileceği hususunun belirtilmesi hukuk devletinin gereklerindendir. Şöyle ki;

İdari işleme maruz bırakılan kişinin, söz konusu kanun yollarının gösterilmemesi sebebiyle hak arama hürriyetinden mahrum kalabilmesi ve mağdur duruma düşmesi söz konusu olabilir. Bu nedenle gerek Anayasa’mızın 40.maddesinin 2. fıkrasının “Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.” hükmü, gerek HMK’nın 297.maddesinin 1.fıkrasının ç bendinin “Hüküm sonucu, yargılama giderleri ile taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi, varsa kanun yolları ve süresini.” hükmü, gerekse de AİHM’nin içtihatları[103] gereğince idarenin, yapmış olduğu işlemlerde bireylere kanun yollarını ve süresini bildirmesi zarurilik teşkil etmektedir.

Bu zaruriliğin aynen Kurul’un vermiş olduğu kararlarda da uygulanması hususu, yani başvuru yollarının gösterilmesi hususu gerek Anayasal, gerekse de kanunsal bir zorunluluk teşkil etmektedir. Hatta bu yükümlülüğe uyulmaması, idari işlemin şekil şartı eksikliği nedeniyle idari yargı yerince iptal gerekçesi olacaktır.[104]

2.4. Nihai Kararın Bildirilmesi

İdari işlemlerin ilgililere yazılı olarak bildirilmesi hukuki anlamda önem arz etmektedir. Zira idari işlemlerin yazılı olarak muhataplarına bildirilmediği sürece dava açma süresi işlemeye başlamaz. Bununla birlikte dava süresinin başlayabilmesi için ayrıca muhataba yazılı bildirimin de usulüne uygun olarak yapılması gerekmektedir. İşlemin muhatabına karar metni gönderilmeden, hakkında karar alındığının bildirilmesi yeterli olmaz. Gerekçeli kararlar söz konusu olduğunda ise, daha önce de ayrıntılı olarak belirtildiği üzere nihai kararın yalnız hüküm kısmının bildirilmesi de yeterli olamayacaktır. Bu durumda gerekçenin de muhataba bildirilmesi gerekmektedir.[105]

Rekabet hukuku anlamında iki tür bildirim usulü öngörülmüştür. Bunlar taraflara tebliğ usulü ve Kurum internet sayfasında duyurulma usulüdür. Şimdi bu usulleri detayları ile inceleyelim.

2.4.1. Tebliğ Usulü

Hukuki sonuç doğurmaya yönelmiş ve kurulması için öngörülen tüm usuli işlemlerin yapılmış olması halinde dahi idari işlem, yalnızca idari merciin hakimiyetinde olmaktan çıkarılıp, uygun araçlarla muhataplarına duyurulmadığı takdirde yürütülebilir hale gelmeyecektir. Söz konusu araçlar, işlemin muhatabı olan kişiye tebliğ edilmesi ya da Resmi Gazete’de veya konusuna uygun resmi diğer bir bültende yayımlanması olabilir. Dolayısıyla idari işlemlerin usulüne uygun olarak bildirimleri veya yayımları, işlemin hukuki varlığı bakımından zaruri bir unsurdur.[106]

İdari yargıda süreler örneğin ;

İdari uyuşmazlıklarda yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden,
Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki hükümelere göre ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, özel kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre,son ilan tarihini izleyen günden itibaren 15 gün sonra işlemeye başlar. Tebligat Kanunu hükümlerine göre yapılanlarda bu süre 7 gündür.
İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava açma süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar.[107]

Yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere idari yargıda kararların tebliği ve ilanı yoluyla duyurulması önem arz eden bir husustur. Keza rekabet hukukunda da aynı durum geçerlidir. Kurul tarafından izlenen usulde de kararların duyurulması ilkesinin geçerli olduğu söylenebilir. Kurul tarafından verilen idari işlem niteliğindeki kararların muhataplarına tebliğ edilmeleri ve Kurumun internet sayfasında yayınlanmaları usulleri benimsenmiştir.[108]

Son olarak belirtmek gerekir ki, Kurul kararlarının muhatapları olan taraflar açısından idari yargı yoluna başvurabilme hakkı bakımından sürenin başlangıcı Kanun’un 54. Maddesi hükmü gereğince, hakkında idari yargıya başvurulacak gerekçeli kararın taraflara tebliğ tarihidir.

2.4.2. Kurum İnternet Sayfasında Duyurulma Usulü

Yukarıda da belirtildiği üzere, genel düzenleyici işlemler bakımından yayımlanma usulü, bireysel işlemler bakımından da bildirim esası benimsenmiştir. Bir bireysel işlemin doğrudan ilgilileri, kendilerine yapılan tebligatla işlemden haberdar olacak ve böylece dava açma haklarını kullanabileceklerdir. İşlemin asıl ilgililerinin dışında üçüncü kişi konumunda olan kişilere tek tek ve ayrı ayrı yazılı bildirimde bulunmak mümkün gözükmediğinden, bu gibi kimseler hakkında dava açma süresinin işlemeye başlayabilmesi için, işlemin ilan edilmesi gerekir.[109]

Kurul’un da, hakkında soruşturma yürütülen ve belli bir sektörde faaliyet gösteren

teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin, Kanun’u ihlâl edip etmediklerinin tespitini, ihlâl hali mevcut ise hükmedilen idari yaptırım kararı, gerek diğer teşebbüslerin gerekse tüketicilerin menfaatlerini etkileyebilecek nitelikte olabilmektedir. Dolayısıyla verilen kararların duyurulması bakımından yalnızca bildirim usulü ile yetinilmemiş; söz konusu teşebbüs veya kişilerin kararlardan haberdar olabilmeleri ve dava açma sürelerinin başlaması için tüm Kurul kararlarının Kurum internet sayfasında yayınlanması usulü de öngörülmüştür.[110]

Günümüz teknolojisinin gelişmesi neticesinde ilgililerin kurul kararlarına en kolay yoldan ulaşabilmesi açısından en mantıklı yolun internet ortamı üzerinden kamuya duyurma olduğu ortadadır. Rekabet hukukunda da verilen kararların geniş kitleleri ilgilendirmesi olasılığının yüksek oranda olması sebebiyle, Kurul kararlarının tesis edildikleri anda Kurum internet sayfasında yayınlanması öngörülmüş ve böylece Kurul’un şeffaflığı ve kararların tüm işletmelere yol göstermesi sağlanacaktır. Ayrıca kararlardan bu şekilde haberdar olan ve menfaati ihlâl edilen kişiler de yargı yoluna başvurabilme imkanını elde edeceklerdir.[111]

Bu itibarla Kurul kararının, hakkında karar verilen teşebbüsler ile şikayette bulunan kişiler dışındaki üçüncü kişilere tebliğ edilememesi göz önüne alındığı takdirde, dava açma süresinin bu kişiler yönünden Kurum internet sayfasında yayınlandığı günün ertesi gününden itibaren 60 günlük dava açma süresinin işlemeye başlayacağı söylenebilir.[112]

2.BÖLÜM

REKABET KURULU KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ

A. GENEL OLARAK

Anayasa’mızın 125. maddesi gereğince idarenin sınırlı sayıda sayılan birkaç işlemi dışında yapmış olduğu tüm eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır. Zira Kurul’un, 4054 sayılı Kanun’un 55.maddesi hükmü usul sonucunda verdiği kararlara karşı yargı yolunun açık olması zaten Anayasa gereğidir.

Kaldı ki, Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulabileceğini düzenleyen bir hüküm bulunmasaydı dahi idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabi olduğundan, Kurul kararlarının yargısal denetimden geçmemesi konusu olamayacaktır.[113]

4054 sayılı Kanun’un 20. maddesinin 1. fıkrasına göre; bir kamu tüzel kişisi olan Rekabet Kurumu’nun karar organı olan Kurul, kamu gücünü kullanarak kişiler bakımından hukuki sonuç doğuran idari işlemler tesis etmektedir. İdari işlem niteliğindeki Kurul kararlarına karşı yargı yolunun açık olması, her şeyden önce yukarıda da belirtildiği üzere hukuk devleti ilkesinin güvencesi olan Anayasa’nın 125. maddesinin ilk fıkrasının bir gereğidir. Anayasa ile öngörülmüş bu husus, hukuki niteliği itibariyle idari işlem olan Kurul kararlarının yargısal denetiminin idari yargı tarafından yapılmasını gerektirmektedir.[114]

İptal sebeplerinin neler olacağı da belirli bir madde ile düzenlenmemiştir. Kanun’un birçok hükmünden ve genel idare hukuku kurallarından hareketle iptal sebebi olarak; Kurul’un yetkilerini aşması, gerekçelerin uygunsuzluğu, delillerin yetersizliği, olayların yanlış değerlendirilmesi, gerekçenin olmaması, kararda savunma hakkı verilmemiş konulara dayanılması ve önemli bir usul kuralının ihlâli hususları sayılabilir. Bu özel iptal sebeplerinin yanısıra genel olarak idari yargıda yer alan bir idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu, amaç gibi yönlerden sakatlığı sebebiyle de iptaline karar verilebilir. Özetle, Kurul kararları hem usul hem de esas yönünden tam bir hukuka uygunluk denetimine tabi tutulacaktır.[115] Ancak idare mahkemesinin, Kurul kararını iptal etmesi ihtimalinde mahkemenin Kurul yerine geçerek işlem tesis edemez. Zira Kurul, nihai karar verirken takdir hakkına sahip olup, bu hususta idare mahkemesinin Kurul yerine geçerek karar vermesi gerek Anayasa, gerekse kanunlar bakımından düşünülemez.[116]

Yargı yoluna başvuru üzerine açılacak davada uygulanacak usul, 4054 sayılı Kanun’da herhangi bir özel hükme yer verilmediğinden İdari Yargılama Usulü Kanunu’na tabi olacaktır.

B. HAKİM OLAN İLKELER

Kurul kararlarına karşı açılacak iptal davalarında dava dilekçesi, görevli ve yetkili mahkeme, mahkemenin inceleme usulü ve benzer konular hakkında nasıl bir yol izleneceği hususu Kanun’da düzenlenmemiş olduğundan dolayı, bu hususlar tamamen İYUK ve Danıştay Kanunu’na tabi olarak yürütülecektir.[117] Yinelemek gerekir ki iptal davalarında mahkeme, taraflarca sunulan delillerle, iddia ve savunmalarla bağlı değildir. İptal davalarında re’sen araştırma ilkesi geçerlidir. Mahkeme tarafından, tarafların ileri sürdüğü iddialar dışında başkaca bir sebeple de iptal kararı verilebilecektir. Örneğin davacı idari işlemin konu yönünden iptalini istemişse mahkeme o idari işlemi sebep unsurundan iptal edebilecektir.

İptal davası konusunda, İYUK’un 31.maddesinin HMK’ya yapmış olduğu atıftan dolayı birtakım farklara değinmekte fayda vardır. İlk olarak daha önce de açıklanmış olan taraf değişikliği bakımından idari yargı ile medeni yargı arasındaki bir farka değinmek gerekir; o da şudur ki, medeni yargılamada belli bir aşamaya kadar yapılabilen ancak daha sonra yapılması yasak olan iddia ve savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağıdır.

İdari yargıdaki iddianın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağının başlangıç anı ile medeni yargıdaki yasağın başlangıç anı farklı kabul edilmektedir. Medeni yargıda iddianın değiştirilmesi yasağı, dava dilekçelerinin teatisi aşamasının bittiği tarihten itibaren başlamaktayken; idari yargıda ise yasak, dava açma süresinin bitimi ile başlamaktadır. Bu nedenle idari yargıda, dava açma süresi bitmemiş oldukça davacı iddiasını değiştirebilir veya genişletebilir. Dolayısıyla, dava dilekçesi ile istenmemiş olsa dahi yeni bir dilekçe ile dava açma süresi içinde istenebilir ve istenmemiş olan talep konusu yine dava açma süresi içinde değiştirilerek başka bir şey talep edilebilir.[118]

Bir diğer farkı ise, idari yargıda dava dilekçesinde hasmın yanlış gösterilmesi durumunda yani davalı olarak yanlış bir idari merciin gösterilmesi halinde, dava dilekçesi, İYUK’un 15.maddesinin 1.fıkrasının c bendi hükmü gereği, idare mahkemesince re’sen araştırma ilkesi gereğince belirlenecek olan gerçek hasma tebliğ edilir. Bunun asıl nedeni, idari yargıda re’sen araştırma ilkesinin geçerli olması ve dava açılırken davalı taraf yanlış gösterilmiş olsa bile, önemli olanın davanın açılmış olması olup, davacının idareden bir talepte bulunmasıdır.

Bu hükmün amacı ise, idarenin bir bütün olması göz önüne alındığında davalının yanlış gösterilmiş olmasının hak kaybına yol açmamasının gerektiğidir. Çünkü davacı davasını açarken, gerçek davalıyı belirlemede yanılgıya düşebilir ve bu yanılgı, davacının aleyhine bir sonuç vermemesi gereklidir. Böyle olunca da davalı tarafın yanlış gösterilmiş olmasının idari yargıda herhangi bir önemi bulunmamaktadır.[119] Ancak medeni yargılamada taraf değişikliği; yalnızca karşı tarafın muvafakati ile yahut kabul edilebilir bir yanılgı sonucu yanlış hasım gösterilmişse, bu defa karşı tarafın muvafakati aranmaksızın hakim tarafından taraf değişikliğine izin verilmesi ile mümkündür. (HMK m. 124)

Medeni yargı ile karşılaştırılması gereken bir diğer unsur ise ıslahtır. Islahın idari ve hukuk yargısındaki farklarına değinecek olursak;

İlk olarak ıslah, medeni yargıda kural olarak her türlü davada mümkünken; idari yargıda yalnızca tam yargı davalarında kabul edilmiştir. İptal davalarında ıslah yoluna başvurulamaz. Çalışmamızın konusunu oluşturan rekabet hukukunda da iptal davası söz konusu olduğundan ıslah yolunun mümkün olmadığı sonucuna ulaşılabilecektir.

İkinci olarak ıslah; medeni yargıda yalnızca dava konusunun artırılması veya değiştirilmesi konusunda değil, davanın türü veya nedenlerinin değiştirilmesi için de mümkünken; idari yargıda ise, yalnızca dava dilekçesinde belirtilen miktarın artırılabilmesi konusunda mümkündür. Yani idari yargıda yalnızca kısmi ıslah mümkündür.

Üçüncü olarak ıslah; medeni yargıda tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilmekteyken (HMK m.177/f.1) ; idari yargıda ise, nihai karar verilinceye kadar yapılabilmektedir (İYUK m.16). Buradaki nihai kararı istinaf yargılamasını da kapsayacak şekilde düşünmemiz gerekir.

Son olarak da medeni yargıda ıslah; sözlü yahut yazılı yapılabilirken; idari yargıda mutlaka dilekçe ile yapılabilir.[120]

Değinilmesi gereken bir başka ilke de icrailik ilkesidir. İleride de açıklanacağı üzere, Kanun’un 55. maddesinin 2. fıkrasının göre ; “Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve idari para cezalarının takip ve tahsilini durdurmaz.” hükmü gereğince; Kurul’ca verilen idari para cezalarının tahsili için Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve idari para cezalarının takip ve tahsilini durdurmayacak ve idari merci kararlarının icrailiği ilkesi işleyecektir.

C. DAVA AÇMA KOŞULLARI

1. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Kanun iptal davalarına ilişkin herhangi bir özel hüküm öngörmemiş, yalnızca yargı yolunun açık olduğunu belirtmiştir. Bu tutumdan rekabet hukukunda iptal davalarının İYUK’a tabi olacağı sonucuna ulaşılacaktır. Bu nedenle Kurul kararlarına karşı açılacak iptal davalarında görevli ilk derece mahkemesi, İYUK’a göre genel görevli mahkeme olan idare mahkemeleri olacaktır.

İYUK’un yetkiye ilişkin 32.maddesinin “Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla bu Kanunda veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması halinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idarî sözleşmeyi yapan idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.” Hükmü gereğince de Ankara İdare Mahkemesi yetkili olacaktır.

Burada değinilmesi gereken bir husus vardır; o da şudur ki, Rekabet hukuku gibi geniş çaplı, spesifik, teknik ve idari para ceza meblağlarının çok büyük boyutlara ulaşabildiği bir alanda Ankara İdare Mahkemeleri’nin görevli ve yetkili olması hususunun ne denli yeterli olduğudur. Kanımızca bu husus yeterli görülmemektedir. Zira her ne kadar iş bölümü gereği belli sayılı bir daire iptal davalarına bakmakla görevlendirilmiş olsa da yine de diğer görevli olduğu işlerin yanısıra bu denli spesifik bir alanla ilgili çalışma yapması gerekli hukuki denetimin yapılmasında aksamalara yol açabilecektir. Kanaatimizce tıpkı fikri sınai haklar mahkemesi gibi rekabet hukukuna yönelik özel mahkemelerin kurulması yerinde olacaktır.

2.Taraflar

İYUK’un 31. Maddesinin, tarafların dava ve taraf ehliyeti yönünden HMK’ya yapmış olduğu atıfla ehliyet yönünden HMK hükümleri uygulanacaktır. HMK’nın 50. maddesinin “Medenî haklardan yararlanma ehliyetine sahip olan, davada taraf ehliyetine de sahiptir.” hükmü gereğince; taraf ehliyeti, medeni hukuktaki hak ehliyetinin usul hukukundaki karşılığıdır. Gerçek ve tüzel kişi ayrımı yapılmaksızın, medeni haklardan yararlanma ehliyetine haiz olan kişilerin davada taraf ehliyetine de haiz olacağı belirtilmiştir. Bu sebeple, Rekabet Kurumu’nun da davada taraf olabilme yetisi mutlaktır.[121]

HMK ‘nın 51. maddesinin “Dava ehliyeti, medeni hakları kullanma ehliyetine göre belirlenir.” hükmü gereğince;dava ehliyeti, medeni hukuktaki fiil ehliyetinin usulhukukundaki karşılığıdır.[122]

HMK’da ehliyet konusunu düzenleyen maddelerinin hem davacı hem de davalı için geçerli olduğu aşikârdır. Bu sebeple aşağıda ayrıca bu hususa değinilmeyecektir.

2.1.Davacı

İdari dava çeşidi olan iptal davalarında HMK’ya yapılan atıf neticesinde objektif ehliyet şartları sağlanmasının yanında, bir de sübjektif ehliyet şartının sağlanması gerekmektedir. Yani idari yargıda dava ehliyeti olan herkesin dava açma imkanı bulunmamaktadır. Danıştay, bir kararında[123] sübjektif ehliyet koşulunun sağlanmasını iptal davasının şartı olarak belirtmiştir. Bunun sebebi, idari yargı mercilerinin gereksiz yere meşgul edilmesinin önüne geçilmesinin amaçlanmış olmasıdır.[124]

Kurul kararlarının iptali davalarının davacısı, aleyhine karar verilen işletme veya işletmeler ve şikayeti reddedilen kişilerdir. Meşru menfaati olduğunu gösteren kişilerin şikayetçi olması mümkün olduğuna göre, kararda adı geçmemekle birlikte, kararla menfaatlerinin zedelendiğini ispat eden kişilerin de dava açma hakkı olduğu söylenebilir. Kurul’un, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın talebi üzerine soruşturma yapabilmesi göz önüne alındığında Bakanlığın da, talep ettiği soruşturmalarla ilgili olarak dava açabilme ehliyetine sahip olduğu söylenebilir.[125]

2.2.Davalı

İdari yargıda kural olarak devlet organları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları davalı olabilirler. Yani bunların davalı olabilme ve bir davayı davalı olarak takip edebilme ehliyetleri bulunmaktadır.

Kurul kararlarına ilişkin olarak açılacak iptal davalarında haliyle davalı tarafta Rekabet Kurumu bulunacaktır. Şikayet eden veya davadan etkilenen teşebbüsler ve

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da Kurum yanında davaya katılarak Rekabet Kurumu’na yardım edebilme imkanına sahiptirler. Bunlar aleyhine iptal davası açılması mümkün değildir.[126]

3.İptal Davası Açma Süresi

Dava açma süresi, iptal davalarında yasada ayrı süre gösterilmeyen durumlarda,

Danıştay ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür. Dava açma süresi ile ilgili kurallar İYUK’un 7. Ve onu izleyen maddelerinde belirtilmiştir. Bazı yasalarda ise dava açma süresi özel olarak belirtilmiştir. 4054 sayılı Kanun’nun 55. Maddesinde özel bir dava açma süresi gösterilmiş değildir. Buradan hareketle idari davalara ilişkin genel kuralların uygulanacağı sonucuna ulaşılabilir. İYUK’un 7. Maddesine göre de “Dava açma süresi özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay ve idare mahkemelerinde altmış gündür.”[127] Bu altmış günlük dava açma süresi ise 4054 sayılı Kanun’un 54.maddesi dikkate alındığında, karara ilişkin tebligatın alındığı tarihi izleyen günden itibaren; eğer tebligat yapılması mümkün değil ise, daha önce de belirtildiği üzere söz konusu kararın ilânını izleyen günden itibaren altmış günlük süre başlayacaktır.[128]

İdari makamlar her zaman başvurular üzerine bir cevap yahut işlem yapmayabilmekte hatta pasif bir tutum sergileyerek hiçbir işlem yapmadıklarına da rastlanmaktadır. Bu sebeple İYUK zımni red için de bir hüküm getirmiştir. İYUK’un 10. Maddesine göre, ilgililer haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvuru yapmaları halinde söz konusu başvuruya altmış gün içinde idarece bir cevap verilmezse istek zımnen reddedilmiş sayılır. Rekabet hukukunda da bu durumun görünümünü soruşturma açılması talebi oluşturmaktadır. Söz konusu soruşturma açılması talebinin zımnen reddedilmesi halinde, şikayet tarihinden itibaren altmış gün geçtikten sonra dava açma süresi işlemeye başlayacaktır.[129] Danıştay da bir kararında[130] bu hususa değinmiştir.

4.Dava Açılmasının Karar Üzerindeki Etkisi

Bir idari işlem aleyhine idare mahkemelerinde dava açılması veya Danıştay’ da temyize başvurulması dava edilen idari işlemin yürütülmesini durdurmaz. İdari işlemin yürütülmesinin yani kişiler üzerinde etki ve sonuçlar doğurmasının durdurabilmesi ancak bir mahkeme kararıyla yani yürütmenin durdurulması kararı ile yahut iptal kararı ile mümkün olabilecektir.

Daha önce değinildiği üzere 4054 sayılı Kanun’nun 55. Maddesinin 2. Fıkrasının “Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve idari para cezalarının takip ve tahsilini durdurmaz.” Hükmü gereğince de; Kurul’ca verilen idari para cezalarının tahsili içinKurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması, kararların uygulanmasını ve idaripara cezalarının takip ve tahsilini durdurmayacak yani idari merci kararlarının icrailiği ilkesi işleyecektir.

5. Yürütmenin Durdurulması Talebi

Yürütmenin durdurulması kararı, idari işlemin hukuka uygunluk karinesini askıya alan, dava konusu işlemin uygulanmasını erteleyen bir yargısal karardır.[131]

Yürütmenin durdurulması istemi, yalnızca açılacak bir iptal davasında ileri sürülebilmektedir. Bu yönüyle iptal davasına sıkı sıkıya bağlı ve ondan ayrılmayan bir önlem niteliğinde bir tedbirdir. Bu nedenle iptal davasının ön koşullar yönünden reddedilirmesi halinde, yürütmenin durdurulması için gereken koşullar gerçekleşmiş olsa dahi yürütmenin durdurulmasına karar verilemez.

Daha önce belirtildiği üzere, yargı yoluna başvurulmuş olması dava konusu işlemin yürütülmesini icrailik ilkesi gereği durdurmayacaktır. Ancak idari yargıda iptal davaları ile açılabilen ve işlemin yürütülmesinin telafisi imkansız zararlar doğuracağı hallerde mahkeme kararı ile dava sonuçlanıncaya kadar dava konusunun icrasının yürütülmesi durdurulabilmektedir. İdari işlemin özelliği olan icrailik ilkesi, yürütmenin durdurulmasına dair kararla, dava sonuna kadar yürürlüğü durmuş olacaktır. Temyiz edilen kararın yüksek mahkeme tarafından bozulması ise İYUK’un 52.maddesinin 5.fıkrası hükmüne göre yürütmeyi kendiliğinden durdurur.[132] 4054 sayılı Kanun’da da bu hususta herhangi açık bir hüküm bulunmaması sebebiyle idari yargı usulüne tabi olduğu söylenebilecek ve yetkili idari yargı merciinden yürütmenin durdurulması kararı istenebilir.[133]

İptal davası dilekçesinde yürütmenin durdurulması talebi varsa, mahkeme öncelikle bu talep konusunda bir karar verecektir. Açıkça hukuka aykırı bir eylem ya da işlemin bulunması ve yürütülmesi telafisi güç ya da imkansız zararlar doğurabilecek mahiyette ise İYUK’un 27.maddesine göre yürütmenin durdurulmasınakarar verilebilecektir.

6. İptal Davası

İptal davaları, hukuka aykırı oldukları ileri sürülen idari işlemlerin geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılması amacıyla açılan idari davalardır.

İptal davası hukuk devletinde vazgeçilmez bir hukuksal araç olup, bu dava sayesinde keyfi, kural tanımaz bir idare anlayışı yerine; hukuk düzeniyle sınırlı, ölçülü bir idare anlayışı benimsenmiş olmaktadır.[134]

Ancak ve ancak kesinleşmiş, tamamlanmış ve icrai niteliği olan bir idari işlem iptal davasına konu olabilmektedir. Bunun yanısıra iptal davası objektif nitelikte bir davadır. Daha önce de belirtildiği üzere iptal davasında davacı, salt kişisel saikle hareket eden bir süje değildir. Aksine hukuka aykırı bir idari işlemin yargısal yolla ortadan kaldırılması amacıyla hareket eden bir süjedir.[135]

İptal davalarında idare mahkemesinin, taraflarca sunulan delillerle, iddia ve savunmalarla bağlı olmadığı, iptal davalarında re’sen araştırma ilkesinin geçerli olduğu ve mahkemenin, tarafların ileri sürdüğü iddialardan başkaca bir sebeple de iptal kararı verebileceği hususları daha önce belirtilmiştir.

Yukarıda sayılan sebeplerle, Kurul’un vermiş olduğu kararların da iptal davasına konu olabileceği aşikârdır. 4054 sayılı Kanun’un muhtelif hükümlerinden ve genel hukuk kurallarından hareketle; Kurul’un yetkilerini aşması, gerekçelerin uygunsuzluğu, delillerin yetersizliği, olayların yanlış değerlendirilmesi, gerekçenin olmaması, kararda savunma hakkı verilmemiş olması konulara dayanılması vb özel bozma sebeplerinin yanısıra genel idare hukukunda yer alan bir idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu, amaç gibi yönlerden sakatlığı sebebiyle bozulmasına ilişkin kuralların da geçerli olduğu hususuna daha önce değinilmiştir.[136]

7. Olağan Kanun Yolları

İdari yargı hukukunda ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu kararlar kural olarak olağan kanun yoluna taşınabilmektedir. Ancak 4054 sayılı Kanun‘un 55. maddesinin 1. fıkrasının “Kurul kararlarına karşı açılan her türlü dava öncelikli işlerde sayılır.” hükmü gereğince; iptal davalarının ivedi yargılamaya tabi olabileceği düşünülse de, İYUK’un 20/A maddesi hükmünde ivedi yargılama usulünün uygulanacağı uyuşmazlıklar tahdidi olarak sayılmış olup[137], Kurul kararları için açık bir ifade yer almadığından dolayı ivedi yargılamaya konu olmayacağı söylenebilir. Bu sebeple de açılan iptal davaları sonucu verilen nihai kararların olağan kanun yolu olarak kanuni şartlar sağlanıyorsa öncelikle Ankara Bölge İdare Mahkemesi’ne, bu mahkemenin kararı için de yine aynı şekilde temyiz şartları sağlanıyorsa Danıştay’a temyiz başvurusunda bulunulabileceği sonucuna ulaşılabilir.

3. BÖLÜM - SONUÇ

Anayasa’mız, Devlet’i sadece para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemlerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirlerin alınması konusunda görevlendirmemiş; yanısıra bu piyasalarda, teşebbüsler ve teşebbüs birlikleri tarafından oluşturulabilecek fiilli veya bir anlaşma sonucu oluşturulabilecek tekelleşme ve kartelleşmeyi de önlemekle görevlendirilmiştir. Bu doğrultuda da 4054 Sayılı RKHK kapsamında Rekabet Kurumu, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile ilişkili olarak kurulmuş ve piyasalardaki rekabet ortamının korunması misyonunu yüklenmiştir.

Rekabeti korumaya yönelik; gerekli geçici tedbirleri alma, menfi tespit kararı verme, ihlâl kararı verme, idari para cezası verme gibi yetilere sahip Kurum bünyesinde yarı yargısal denetim yapabilen Rekabet Kurulu oluşturulmuştur. Kurul bir başkan, bir başkan vekili olmak üzere toplam 7 üyeden oluşmaktadır. Rekabet Kurulu’nun amacı bireyleri korumak değil, piyasalardaki rekabet ortamını korumak ve bozulan rekabet ortamının teminini sağlamaktır. Bu nedenle de kamu hukukuna daha yakın bir konumda bulunduğu düşünülmektedir.

Kurul’un inceleme ve araştırma usulünde 4 aşama bulunmaktadır. Bunlar ön araştırma, soruşturma, sözlü savunma ve nihai karar aşamalarıdır. Kurul bu aşamalarda re’sen araştırma ilkesi, aleniyet ilkesi, ticari sırların korunması bakımından gizlilik ilkesi, yazılılık ilkesi, savunulma hakkı ilkesi, delil serbestisi ilkesi, temsil ilkesi, yargısal denetim ilkesi gibi birtakım ilkelere bağlı olarak işlemlerini yürütmektedir.

Kurul’un bir rekabet ihlâllerini inceleyebilmesi, kendisine yapılan şikayet veya ihbar sonucu, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın başvurusu yahut Kurul’un kendisinin re’sen yapacağı piyasa araştırması sonucu olmaktadır. Kurul’un elinde soruşturma yapmaya yetecek derecede bilgi ve belge bulunmadığı hallerde ön araştırma aşamasına başvurulmaktadır. Ancak Kurul’un elinde soruşturma yapmaya yetecek derecede bilgi ve belge varsa doğrudan da soruşturma yapılmasına karar verilebilir. Bu sebeple de ön araştırma aşaması bu noktada zorunlu bir aşama değildir.

Kurul, ön araştırma aşamasını görevlendireceği bir veya birkaç raportör aracılığıyla yürütmektedir. Görevlendirilen raportörler gerekli bilgi ve belgeleri Kurul’a yazılı olarak bildirmektedir. Yazılı bildirim sonucunda Kurul soruşturma açılmasına yahut açılmamasına karar verebilir. Soruşturma açılmaması kararı bir nihai karar olduğundan ilgililerin yargı yoluna başvurabilmeleri olanaklıdır. Ancak soruşturma açılması kararı aleyhinde böyle bir yola başvurulması mümkün değildir. Soruşturma açılması kararı kesin bir karardır.

Kurul tarafından soruşturma açılması kararı verildiği takdirde öncelikle soruşturmayı yürütecek bir heyet belirlenir ve soruşturmanın başlatıldığı hususu başvuranlara ve hakkında soruşturma açılan taraflara bildirilir. Kurul’un yürüttüğü incelemelerde, haklarında Kanun hükümlerinin ihlâli incelemesi yapılan taraflardan üç yazılı, bir de sözlü olmak üzere toplam dört savunma alınmaktadır. Böylece rekabet hukukunda savunulma hakkının var olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

Delil serbestisi ilkesinin geçerli olduğu bu aşamada Kurul tarafından görevlendirilen heyetin ilgili teşebbüslerin yahut üçüncü kişilerin, ticari defterleri de dahil olmak üzere tüm bilgi ve belgelerini inceleyebileceği, bu bilgi ve belgelerin delil olarak değerlendirilebileceği düzenlenmiştir. Hatta heyetin, taraflardan söz konusu bilgileri isteyebileceği ve belirlenen sürede verilmediği takdirde idari para cezası verilebileceği düzenlenmiştir. Ancak Kanun’un bu denli sınırsız yetki vermesi hususunun Avukatlık Kanunu karşısında bir çelişki oluşturduğu ortadadır. Soruşturma aşamasında tarafların da Kurul’a her türlü delili sunabileceği de düzenlenmiştir.

Soruşturma aşamasını müteakip, Kurul tarafından gerekli görülmesi halinde re’sen yahut tarafların istemi sonucunda sözlü savunma toplantısı yapılmaktadır. Bunun sebebi Kurul’un yargısal bir faaliyet yürütmesidir. Zira taraflar sözlü savunma ile meramlarını çok daha iyi anlatmış olacaklardır. Bu aşamanın mahkemeler nezdinde yapılan duruşmalardan hiçbir farkı bulunmamaktadır. Daha önce de belirtildiği üzere savunulma ve adil yargılanma hakkı rekabet hukukunda yer alması ve yapılan yargılama sonucunda verilen idari para cezalarının boyutları göz önüne alındığında bu hususun yerinde olduğu aşikârdır.

Kural olarak sözlü savunma toplantıları alenidir. Ancak ticari sırların ifşa olması tehlikesi varsa istisnai olarak bu toplantıların gizli yapılmasına karar verilmesi de olanaklıdır.

Kanun, tarafların soruşturma ve sözlü savunma aşamalarında temsil edilebilmesine cevap vermektedir. Kurul’un gerek duruşma yapabilmesi, gerek savunma alabilmesi, gerek delilleri toplayabilmesi ve gerekse idari para cezası verebilmesi göz önüne alındığında, yargısal bir faaliyet yürüttüğü ortadadır. Her ne kadar temsilde sınır çizilmemiş de olsa, yargısal faaliyetlerde temsil konusunda avukatların tekel hakkı olduğu düşünülmektedir.

Sözlü savunma aşamasından sonra Kurul toplanarak önündeki olaya ilişkin bir karara varmaktadır. Bu aşamanın adı da nihai karar aşamasıdır. Kurul’un nihai kararları ise soruşturma açılmaması kararı, ihlâl kararı ve ihlâl olmadığına dair tespit kararıdır. Kanun nihai karar ve ara kararlar için farklı toplantı ve karar nisaapları öngörmüştür. Nihai kararlar ilgilere tebliğ yoluyla duyurulmaktadır. Yine ticari sırların ifşası tehlikesinin bulunmadığı hallerde de Kurum’un internet sayfasında bu kararlar kamuya duyurulmaktadır. Teşebbüslerin ve ilgili tarafların yargı yoluna başvurabilmesinin ön koşulu söz konusu nihai kararı öğrenmek olduğundan tebliğ ve duyurulma usulü benimsenmiştir. Kaldı ki, Kurul’un verdiği kararlar kamuyu da ilgilendirdiğinden, bu kararların duyurulması yerinde görülmektedir.

Kurul’un vermiş olduğu nihai kararlar aleyhine yargı yoluna başvurulmasına Kanun tarafından cevaz verilmiştir. Hukuk devleti ilkesi gereği bu imkanın kişilere ve teşebbüslere verilmesi isabetlidir. Zira bir hukuk devletinde idare bünyesinde yer alan bir kurumun vermiş olduğu kararlar ve yapmış olduğu işlemlere karşı yargı yoluna başvurulabilmesi gereklidir. Kurul’un da vereceği idari para cezalarının boyutu düşünüldüğünde yargı yoluna başvurulabilmesi imkanının yerinde olduğu görülecektir.

Son olarak da belirtilmesi gerekir ki, Kurul’un vermiş olduğu nihai kararlara karşı meşru menfaatini ispat edebilen ilgililer, taraflar ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı söz konusu yargı yoluna başvurabileceklerdir. Ancak belirtilmelidir ki, yargı yoluna başvurulması Kurul kararının icrasını durdurmayacaktır. Yalnızca iptal kararı verildiği takdirde kararların icrası durdurulabilecektir.

KAYNAKÇA

Aksoylu, Özge : “Rekabet Kurulu Tarafından İzlenen İdari Usuller”, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2006.

Aslan, İsmail Yılmaz : Rekabet Hukuku, 5. Bası, Ekin Yayınları, Bursa, 2017. (Rekabet Hukuku)

Aslan, Zehreddin / Berk, Kahraman : Rekabet Kurulu ve Yargısal Denetimi, Alfa Yayınları, İstanbul, 2000.

Atasayar, Kublay : Danıştay ve Rekabet Kurulu Kararlarıyla 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, Seçkin Yayınları, Ankara, 2005.

Çağlayan, Ramazan : İdare Hukuku ve İdari Yargılama Hukuku, Asil Yayınları, Ankara, 2005. (İdare ve Yargılama Hukuku)

Çağlayan, Ramazan : İdari Yargılama Hukuku, 8. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.

Eğerci, Ahmet : “Rekabet Kurulu Kararlarının Hukuki Niteliği ve Yargısal Denetimi”, Rekabet Kurulu Lisansüstü Tez Serisi No:12, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.

Gözübüyük, Şeref / Tan, Turgut : İdare Hukuku Genel Esaslar, Cilt :1, 11.Bası, Turhan Yayınları, Ankara, 2016.

Gözübüyük, Şeref : Yönetsel Yargı, 33. Bası, Turhan Yayınları, Ankara, 2013.

Karslı, Abdurrahim : Medeni Muhakeme Hukuku, 3.Bası, Alternatif Yayınları, İstanbul, 2014.

Kaymak, Ümit : İdare Hukuku Notları, 17. Bası, Themis Yayınları, Kocaeli, 2016. (İdare Hukuku)

Kaymak, Ümit : İdari Yargı Notları, 11. Bası, Themis Yayınları, Kocaeli,2016. (İdari Yargı)

Pekcanıtez, Hakan / Özekes, Muhammet / Akkan, Mine / Taş Korkmaz, Hülya : Medeni Usul Hukuku , Cilt:1, 15. Bası, 12 Levha Yayınları, İstanbul, 2017.

Pekcanıtez, Hakan / Özekes, Muhammet / Akkan, Mine / Taş Korkmaz, Hülya : Medeni Usul Hukuku , Cilt:2, 15. Bası, 12 Levha Yayınları, İstanbul, 2017. (Medeni Usul Cilt 2)

Sezginer, Murat / Kaya, Cemil : Türk İdare Hukuku, 8. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2017.

Uyanık, Pelin : Rekabet Hukuku Açısından Delil, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.

Yılmaz, Ejder : “Rekabet Hukukunda Deliller, Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Düşünceler”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu, 9 Nisan 2004, Kayseri, 2004, s.67-88. (Rekabet Hukukunda Deliller)

Yılmaz, Ejder : “Rekabet Kanunu Uygulamasında Usul ve İspat Sorunları”, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, 4 Kasım 1999, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara, 1999, s.77-131. (Usul ve İspat Sorunları)

Yılmaz, Zekeriya : İspat ve Delil Rehberi, Adalet Yayınları, Ankara, 2012.

ONLINE KAYNAKÇA

Aslan, Zehreddin : “Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:23-24, Ekim 2000-Mart 2001, İstanbul, 2001, s.53-58 (çevrimiçi), www.arastirmax.com, 03.11.2017 tarihinde erişildi.

Azrak, Ali Ülkü : “İptal Davalarının Objektif Niteliği Üzerine Düşünceler”, Hukuk Kurultayı, Ankara, 2000, s.331-347 (çevrimiçi), http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940-2010/Kitaplar/pdf/until2007/00-01.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

Bekri, Nedim : “Gerekçeli Karar Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı : 2014/3, s. 205-228 (çevrimiçi), http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2014-3/6.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

Gözübüyük, Şeref : “İdari Yargıda Dava Açma Süresi”, AİD, Sayı: 1969/4, s.3-20 (çevrimiçi), http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/7213134b4c57775_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

Gündoğdu, Selin : “Rekabet Kurulu’nun İnceleme ve Araştırma Usulü” (çevrimiçi) http://www.selingundogdu.av.tr/index.php/makaleler/1462-rekabet-kurulunun-inceleme-ve-arastirmalarinda-usul , 03.11.2017 tarihinde erişildi.

Hamzaoğlu, Ecem : “Rekabet Kurulu’nun İnceleme ve Araştırmalarında İzlediği Usul”, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013 (çevrimiçi), http://acikerisim.baskent.edu.tr:8080/bitstream/handle/11727/2339/10012145.pdf?sequence=1&isAllowed=y , 05.11.2017 tarihinde erişildi.

Işıklar, Celal : “İdari Yargıda Duruşma”, TAAD, Cilt :2, Yıl:2, Sayı :4, s.45-100 (çevrimiçi), http://www.taa.gov.tr/indir/idari-yargida-durusma-bWFrYWxlfDU3NWM4LWYwZGIyLWE2M2Y3LWQ5OTI0LnBkZnw1NA/&gws_rd=cr&dcr=0&ei=2tc6Wo22JqKF6ATGg4fABg, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

Kasapoğlu Turhan, Mine : “İdari Yargıda İvedi Yargı Usulü”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2015/3, s.185-219 (çevrimiçi), http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2015-3/04.pdf 12.11.2017 tarihinde erişildi.

Yılmaz, Ejder : “Adli Mahkemeler ve Rekabet Kurumu”, Hukuk Merceği Konferans ve Paneller, Ankara Barosu Yayınları, 1998-2000, Ankara, 2000 (çevrimiçi) http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940-2010/Kitaplar/pdf/until2007/98-00.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

Yılmaz, Ejder : “İdari Yargıda İddia ve Savunmanın Genişletilmesi ve Değiştirilmesi Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı :3-4, Ankara, 1983, s.11-34 (çevrimiçi) http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/1983-3-4/1.pdf , 12.11.2017 tarihinde erişildi. (İddia ve Savunmanın Genişletilmesi)

www.karara.com

[1] Türkiye Cumhuriyeti Anayasası , R.G. Sayı : 17863, Yayın Tarihi : 9.11.1982

[2] 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, R.G. Sayı : 22140 Tarih: 13.12.1994.

[3] Ahmet, Eğerci, “Rekabet Kurulu Kararlarının Hukuki Niteliği ve Yargısal Denetimi”, Rekabet Kurulu Lisansüstü Tez Serisi No:12, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara, 2004, s. 116 vd.

[4] Rekabet Kurulu

[5] Eğerci, a.g.e. , s.119.

[6] Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, R.G. Sayı : 23026, Tarih : 21.06.1997.

[7] Rekabet Kurulu Başkanlığı

[8] Ecem, Hamzaoğlu, “Rekabet Kurulu’nun İnceleme ve Araştırmalarında İzlediği Usul”, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013, s.54. (çevrimiçi) http://acikerisim.baskent.edu.tr:8080/bitstream/handle/11727/2339/10012145.pdf?sequence=1&isAllowed=y , 05.11.2017 tarihinde erişildi.

[9] Murat, Sezginer / Cemil, Kaya, Türk İdare Hukuku, 8. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2017, s. 564.

[10] 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu , R.G. Sayı :17580, Tarih : 20.01.1982.

[11] Zehreddin, Aslan, “Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi No:23-24, Ekim 2000 - Mart 2001, İstanbul, 2001, s. 53-58 , s.56 (çevrimiçi), www.arastirmax.com , 03.11.2017 tarihinde erişildi.

[12] Hamzaoğlu, a.g.e., s. 140.

[13] Günaydın Gazetesi’nin “Herkese bedava … isimli buzdolabı kampanyası”

[14] Zehreddin, Aslan / Kahraman, Berk, Rekabet Kurulu ve Yargısal Denetimi, Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, s.127.

[15] İsmail Yılmaz, Aslan, Rekabet Hukuku, 5. Bası, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2017, s.1203.

[16] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1265.

[17] Kublay, Atasayar, Danıştay ve Rekabet Kurulu Kararlarıyla 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, Seçkin yayınevi, Ankara, 2005, s.119.

[18] Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 2012/1039 E., 2015/1723 K., 04.05.2015 tarihli kararı : “… Sonuç olarak, söz konusu uygulamaların 4054 sayılı Kanun’un 6. Maddesinin ihlâli niteliğinde olduğu yönünde ciddi bulguların bulunması göz önüne alındığında, verilecek nihai karardan önce alınan dava konusu kararın, geçici tedbir için gerekli koşulları taşıdığı, geçici tedbir sınırlarını aşmadığı ve hukuka uygun olduğunun anlaşıldığı;…” (çevrimiçi), www.karara.com, 05.11.2017 tarihinde erişildi.

[19] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1203.

[20] Aslan/Berk, a.g.e., s.127.

[21] Rekabet Kurumu

[22] Hamzaoğlu, a.g.e., s.58.

[23] Selin, Gündoğdu, “Rekabet Kurulu’nun İnceleme ve Araştırma Usulü”, (çevrimiçi), http://www.selingundogdu.av.tr/index.php/makaleler/1462-rekabet-kurulunun-inceleme-ve-arastirmalarinda-usul , 03.11.2017 tarihinde erişildi.

[24] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1205.

[25] Özge, Aksoylu, “Rekabet Kurulu Tarafından İzlenen İdari Usuller”, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2006, s.15.

[26] Aksoylu, a.g.e. , s.17.

[27] Şeref, Gözübüyük, Yönetsel Yargı, 33. Bası, Turhan Yayınları, Ankara, 2013, s.408 vd.

[28] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1304.

[29] Danıştay 10. Dairesi 2002/5351 E., 2003/1155 K., 27.03.2003 T. Kararı : “…Kurum’a yapılan başvurunun , 42. Madde kapsamında reddedilmiş sayılmasından dolayı idari yargıda açılacak davanın süresi, başvuru tarihinin 60 günlük zımni red kararının başlangıcı kabul edilerek bu sürenin bitiminden sonraki 60 günlük süredir. Bu süre geçirildikten sonra açılan idari dava, süre aşımına uğrar…” (çevrimiçi), www.karara.com, 05.11.2017 tarihinde erişildi.

[30] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1303.

[31] Aksoylu, a.g.e., s.21.

[32] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1216-1217.

[33] Eğerci, a.g.e., s.119.

[34] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1251.

[35] Ejder, Yılmaz, “Rekabet Kanunu Uygulamasında Usul ve İspat Sorunları”, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, 4 Kasım 1999, Ankara 1999, s.77-131, s. 93.

[36]Aksoylu, a.g.e., s.9-10.

[37] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.94

[38] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.90 vd.

[39] Eğerci, a.g.e., s.124-125.

[40] Hamzaoğlu, a.g.e., s.65-66.

[41] Aslan / Berk, a.g.e., s.132.

[42] Çağlayan, Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016, s.605-606.

[43] 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

[44] Abdurrahim, Karslı, Medeni Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, Alternatif Yayınları, İstanbul, 2014, s.510-511.

[45] Gündoğdu, a.g.m.

[46] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s. 99.

[47] Bilgisayar, ticari defterler dahil her türlü defter ve yazılı kaynak, elektonik datalar, e-postalar vb.

[48] Aksoylu, a.g.e., s.32-33

[49] Pelin, Uyanık, Rekabet Hukuku Açısından Delil, Rekabet Kurumu

Yayınları, Ankara, 2003, s. 18.

[50] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.100-101.

[51]Bu yaptırım, Kanun’un “İdari Para Cezası” başlıklı 16. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, bilgi isteme yetkisinin kullanılması sırasında, eksik, yanlış ya da yanıltıcı bilgi veya belge verilmesi ya da hiç verilmemesi hâlinde, teşebbüsler ile teşebbüs birlikleri için de idari para cezası öngörülerek, re’sen araştırma ilkesi çerçevesinde delil toplanmasını sağlama amacı pekiştirmiştir.

[52] Aksoylu, a.g.e., s.35

[53] Aksoylu, a.g.e., s.47

[54] Aslan / Berk, a.g.e., s.130.

[55] Aksoylu, a.g.e., s. 37-38.

[56] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1266.

[57] Rekabet Kurulu’nun 21.05.2002 tarih ve 02-30/342-M sayılı kararı : “…45. maddeye göre tebliğ edilen soruşturma raporuna ek süre istemeden savunma vermiş olan tarafların, sonradan ek süre istemeleri ancak, soruşturma heyeti tarafından hazırlanan ek görüşün tebliğinden sonraki süre için söz konusu olabilir. Diğer bir deyişle, ek süre talebi, yalnız 45. maddede düzenlenen soruşturma raporuna ve ek görüşe verilecek cevap süresi için uygulanmaz.”

[58] Atasayar, a.g.e., s.680.

Aslan, Rekabet Hukuku, s.1257.

[60] Celal, Işıklar, “İdari Yargıda Duruşma”, TAAD, Cilt:2, Yıl:2, Sayı:4, 20 Ocak 2011, s.45-100, s.50, (çevrimiçi), http://www.taa.gov.tr/indir/idari-yargida-durusma-bWFrYWxlfDU3NWM4LWYwZGIyLWE2M2Y3LWQ5OTI0LnBkZnw1NA/&gws_rd=cr&dcr=0&ei=2tc6Wo22JqKF6ATGg4fABg, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[61] Gündoğdu, a.g.m.

[62] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1257.

[63] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1265.

[64] Aksoylu, a.g.e., s. 42.

[65] Eğerci, a.g.e., s.129-131.

[66] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1221.

[67] Aksoylu, a.g.e., s.41.

[68] Rekabet Kurulu Nezdinde Yapılan Sözlü Savunma Toplantıları Hakkında Tebliğ, Tebliğ No : 2010/2

[69] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1239.

[70] Aksoylu, a.g.e., s.43.

[71] Ejder, Yılmaz, “Adli Mahkemeler ve Rekabet Kurumu”, Hukuk Merceği Konferans ve Paneller, Ankara Barosu Yayınları, 1998-2000, Ankara, 2000, s.134 (çevrimiçi) http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940-2010/Kitaplar/pdf/until2007/98-00.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[72] Karslı, a.g.e., s.566.

[73] Buradaki ifadeyi “HMK” olarak algılamalıyız. Bkz. Aslan, Rekabet Hukuku, s.1222.

[74] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1233.

[75] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.101.

[76] Zekeriya, Yılmaz, İspat ve Delil Rehberi, Adalet Yayınları, Ankara, 2012, s.1464-1465 ; Karslı, a.g.e., s.630.

[77] Hamzaoğlu, a.g.e., s.85.

[78] Karslı, a.g.e., s.654-655.

[79] Karslı, a.g.e., s.655.

[80] Aksoylu, a.g.e., s. 37.

[81] Karslı, a.g.e., s.622-630 ; Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Hakan, Pekcanıtez / Muhammet, Özekes / Mine, Akkan / Hülya, Taş Korkmaz, Medeni Usul Hukuku , Cilt:2, 15. Bası, 12 Levha Yayınları, İstanbul, 2017 s. 1886 vd.

[82]Işıklar, a.g.m., s.82.

[83] Hamzaoğlu, a.g.e., s. 88.

[84] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.101-102.

[85] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Karslı, a.g.e., s. 610-617; Pekcanıtez / Özekes / Akkan / Taş Korkmaz, Medeni Usul Cilt 2, s.1872-1885.

[86] Uyanık, a.g.e., s.32-33.

[87] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.99.

[88] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.124-125.

[89] Ejder, Yılmaz, “Rekabet Hukukunda Deliller, Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Düşünceler” , Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu, 9 Nisan 2004, Kayseri, 2004, s.67-88, s. 75.

[90] Yılmaz, “Rekabet Hukukunda Deliller”, s.78.

[91] Aksoylu, a.g.e., s. 49.

[92] Aslan / Berk, a.g.e., s.128.

[93] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1258.

[94] Ayrıntılı bilgi için bkz. Ümit, Kaymak, İdare Hukuku Notları, 17.bası, Themis Yayınları, Kocaeli, 2016, s.65 vd.

[95] Hamzaoğlu, a.g.e., s.104 – 105.

[96] Ayrıntılı bilgi için bkz. Kaymak, İdare Hukuku, s.67 vd.

[97] Yılmaz, “Usul ve İspat Sorunları”, s.97.

[98] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1288.

[99] Danıştay 10. Dairesi, 1993/1403 E., 1994/5633 K., 10.11.1994 tarihli kararı “… idari işlemlerin gerekçeli olması ilkesi; işlemi yapan idareyi yönetsel işlemin dayandığı maddî ve hukuksal nedenleri açıklamaya, uyguladığı yasayı kavramaya, doğru ve anlamlı olgular ortaya koymaya ve denetim yapmaya zorlar. İşlemde, gösterilen gerekçe işlemin yasaya uygunluğunu değerlendirme, itiraz edip etmeme ve yargı yoluna gidip gitmeme konusunda işlemin ilgilisine yardımcı olur.”(çevrimiçi), www.karara.com, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[100] Karslı, a.g.e., s.730.

[101] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1307.

[102] Hamzaoğlu, a.g.e., s.114.

[103] Ayrıntılı bilgi için bkz. Nedim, Bekri, “Gerekçeli Karar Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2014/3, s.205-228, s.210-211, (çevrimiçi), http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2014-3/6.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[104] Ayrıntılı bilgi için bkz. Kaymak, İdare Hukuku, s.67 vd.

[105] Şeref, Gözübüyük, “İdari Yargıda Dava Açma Süresi”, AİD, Sayı: 1969/4, s. 3-20, s.6. (çevrimiçi), http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/7213134b4c57775_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[106] Aksoylu, a.g.e., s. 59.

[107] Ümit, Kaymak, İdari Yargı Notları, 11. Bası, Themis Yayınları, Kocaeli, 2016, s.198-200.

[108] Aksoylu, a.g.e., s. 61.

[109] Şeref, Gözübüyük / Turgut, Tan, İdare Hukuku Genel Esaslar, Cilt: 1, 11.Bası, Turhan Yayıncılık, Ankara, 2016, s.418-419.

[110] Aksoylu, a.g.e., s.62-63.

[111] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1260-1261.

[112] Eğerci, a.g.e., s.281-282.

[113] Güngoğdu, a.g.m.

[114] Aksoylu, a.g.e., s. 65-66.

[115] Aslan, Rekabet Hukuku, s. 1306-1307.

[116] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1300.

[117] Aslan, Rekabet Hukuku, s. 1306.

[118] Ejder, Yılmaz, “İdari Yargıda İddia ve Savunmanın Genişiletilmesi ve Değiştirilmesi Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı : 3-4 , s.11-34 , 1983, s.18. (çevrimiçi) http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/1983-3-4/1.pdf, 12.11.2017 tarihinde erişildi.

[119] Yılmaz, “İddia ve Savunmanın Genişletilmesi”, s.14-15.

[120] Kaymak, İdari Yargı, s.170-171.

[121] Eğerci, a.g.e. s. 267-268.

[122] Karslı, a.g.e., s.342-351. ; Hakan, Pekcanıtez / Muhammet, Özekes / Mine, Akkan / Hülya, Taş Korkmaz, Medeni Usul Hukuku, Cilt : 1, 15. Bası, 12 Levha Yayınları, İstanbul, 2017, s. 585.

[123] Danıştay 11. Dairesi , 2007/6930 E., 2007/7002 K., 25.9.2007 T. kararı : “…2577 sayılı Yasanın 31/1. maddesinde ehliyet konusunda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’na atıfta bulunulmuş, bununla dava açma ehliyeti (objektif ehliyet şartı) amaçlanmıştır. Bu itibarla, idari yargı yerlerinde dava açabilmek için genel (objektif) ehliyet koşulu yanında idari dava türlerine göre değişen (sübjektif) ehliyet şartına da sahip bulunmak gerekmektedir. Danıştay'ın yerleşik içtihatlarında, iptal davalarında sübjektif ehliyet ; bu davaların içtihat ve doktrinde belirlenen hukuki nitelikleri dikkate alınarak, idare hukuku alanında tek taraflı irade açıklamasıyla kesin ve yürütülmesi zorunlu nitelikte tesis edilen idari işlemler ile meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ilgisi kurulabilenler tarafından iptal davası açılabilme yeteneği olarak kabul edilmiştir. Buna göre iptal davalarında aranan menfaat ilişkisi, davacı ile iptali talep edilen idari işlem arasında kurulacak makul ve gerçek bir ilişkiyi ifade etmektedir. Bu ilişki, sübjektif bir hakkın ihlal edilmesi gibi güçlü ve açık bir bağlantıya dayanabileceği gibi, davacının idari işlemle belirli bir çerçeveye girmesine de dayanabilecektir. Bu nedenle, idari yargı yeri tarafından, menfaat ilişkisinin her davada o davaya özgü olarak saptanması gerekmektedir...”, (çevrimiçi), www.karara.com, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[124] Kaymak, İdari Yargı, s.115.

[125] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1303.

[126] Aslan, Rekabet Hukuku, s.1304.

[127] Kaymak, İdari Yargı, s.195 vd.

[128] Hamzaoğlu, a.g.e., s.129-130.

[129] Gündoğdu, a.g.m.

[130]Danıştay 10. Dairesi 2002/6056 E., 2002/4133 K., 04.10.2002 tarihli kararı :

“… İlgililer hakkında işlem yapılması istemiyle Rekabet Kurumu Başkanlığı’na yaptıkları başvuruya anılan kurum tarafından 60 gün içinde cevap verilmemesi üzerine ikinci 60 günlük süre içinde dava açılması gerekirken…” (çevrimiçi), www.karara.com, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[131] Ramazan, Çağlayan, İdare Hukuku ve İdari Yargılama Hukuku, Asil Yayınları, Ankara, 2005, s.114.

[132] Hamzaoğlu, a.g.e., s.136.

[133] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Çağlayan, İdare ve Yargılama Hukuku, s.114 vd.

[134] Kaymak, İdari Yargı, s.104.

[135] Ali Ülkü, Azrak, “İptal Davalarının Objektif Niteliği”, Hukuk Kurultayı,

Ankara, 2000, s.331-347, s.332 (çevrimiçi), http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940-2010/Kitaplar/pdf/until2007/00-01.pdf, 13.11.2017 tarihinde erişildi.

[136] Ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Kaymak, İdare Hukuku, s.67-90.

[137] Mine, Kasapoğlu Turhan, “İdari Yargıda İvedi Yargılama Usulü”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı : 2015/3, s.185-219, s.191. (çevrimiçi) http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2015-3/04.pdf, 12.11.2017 tarihinde erişildi.